Utu

GEOFF MURPHY
Debuteerde als maker van langspeelfilms in 1977 met WILD MAN, een low-budget komedie, nadat hij reeds enkele jaren kortfilms en documentaires gedraaid had. Hij had zich vooral met speciale effekten en trucages bezig gehouden, o.m. voor SLEEPING DOGS van Donaldson. In 1978 begon hij aan GOODBYE PORK PIE, maar hij kon die pas in 1980 afwerken (geldzorgen). De film werd een doorbraak en dankzij dit sukses kon hij in 1982 aan UTU beginnen, de meest ambitieuze en belangrijke film die ooit in Nieuw-Zeeland gemaakt werd.

Utu
UTU beschrijft de grootheid een neergang van een maori­-rebel, die tegelijk een held en een "slechterik" is. De intrige gaat terug op talloze episodes uit de koloniale oorlogen en op figuren uit die tijd. De protagonist, Te Wheke, zijn bondgenoten en zijn vijanden zijn evenwel fictief: de gevechten die zij leveren bevatten geen referenties naar campagnes die echt plaatsgehad hebben. Heel mijn werk had de bedoeling deze fictie een maximum aan realiteit te geven. Ik wilde een parallel trekken tussen de conflicten die thans in Nieuw-Zeeland woeden en die uit vorige eeuw. De ware tegenstellingen zijn in dit land nog niet veranderd. Vandaag bestaat hetzelfde geweld -zij het onder een andere vorm.

UTU stelt in de eerste plaats de vraag of men tegen onrecht naar de wapens moet grijpen, dan wel of men moet proberen een plaats te bemachtigen in het establishment om dàn het onrecht te bestrijden. De film toont de wil van de Maoris geen tweederangsburgers te zijn. Hij illustreert dat de tegenstellingen niet louter raciaal zijn, dat ze ook te maken hebben met de tegenover elkaar staande kampen. Aan de kant van de rebellen zijn wij getuige van een conflict tussen Te Wheke en enkele van zijn medestanders, die vinden dat hij te ver gaat en vrezen dat zijn geweld hen uiteindelijk zal vernietigen. Aan de kant van de Engelsen beseffen bepaalde soldaten dat zij voor een slechte zaak vechten en dat de vijand ver van hen afstaat, ja zelfs boven hen staat op militair en cultureel gebied.

Tijdens de voorbereidingen en de opnamen heb ik voortdurend in contact gestaan met Maori-raadgevers. Een lid van het Departement van Maori-aangelegenheden hield toezicht op de juistheid van de weergave van alle details van het leven van de inlanders. Onze raadgeefster voor de rolverdeling, Merata Mita, was van onschatbare waarde voor de film.

UTU is een zeldzaam voorbeeld van samenwerking tussen Maori's en Pakeha's (Blanken). Ik hoop dat hij een geest van toenadering zal bevorderen, zelfs al bestaan in beide kampen mensen die onze verschillen graag willen benadrukken. Een van mijn vrienden, een Maori-minister, bevestigde openlijk dat zijn volk wat meer Pakeha zou moeten worden om de problemen van het moderne leven het hoofd te bieden en dat de Pakeha wat meer Maori zou moeten worden om wijsheid te putten uit de spiritualiteit en de specifieke kwaliteiten van deze cultuur. Mijn respect voor deze cultuur is tijdens de opnamen van UTU in elk geval een stuk groter geworden.
(Geoff Murphy)