The Shootist

Het zag er de laatste jaren een beetje naar uit dat het gedaan was met de grote westerns (Wild Bunch, Cable Hogue, Sergio Leone, Butch Cassidy, Jeremiah Johnson etc.). Geen groot nieuws meer van het "wilde westelijke front". En dan opeens is hier totaal onverwacht Don Siegel (Charley Varrick) met een western die nu in Amerika al een klassieker wordt genoemd. THE SHOOTIST is een kijkervaring op drie niveaus : de western als genre, John Wayne als hoofdrolspeler, Don Siegel als regisseur. Een kombinatie die bewust ingaat tegen wat men er traditioneel van kan verwachten: kleurrijke aktie, de "law and order" verdedigende held, de gewelddadige emoties. Dit is integendeel een rustige, elegante "western" over het einde van het Wilde Westen. Vanaf het begin is dit een projekt geweest waarmee vele ambities zijn gemoeid. Je hoeft slechts de generiek vol top-talent te lezen om dat te beseffen: De Laurentiis die zijn prestige-western wilde en daarvoor vele miljoenen dollars over had, Siegel die eindelijk zijn "grote western" kon maken, John Wayne die in Books een John Waynepersonnage herkende dat de logische voortzetting kon zijn van True Grit (waarvoor hij een Oscar kreeg).

The SHOOTIST is het verhaal van de laatste dagen van een gunfighter, John Bernard Books. Diens oude vriend Dr. Hostetler bevestigt een reeds eerder gestelde diagnose : Books lijdt aan kanker en heeft ten hoogste nog enkele weken te leven. Hij neemt zijn intrek bij weduwe Rogers en haar zoon Gillom, hopend dat hij zijn laatste dagen in vrede en waardigheid kan doorbrengen. Maar zijn verleden prezenteerd hem onverbiddelijk de rekening : de burgemeester komt hem cynisch vertellen wat een eer dit is voor zijn stadje en wenst hem "that he may rot in pain", jonge revolverhelden proberen hem te doden in zijn bed, weduwe Rogers wil hem uit huis als zij verneemt wie hij is·, een joernalist wil het laatste definitieve interview, een vroegere liefde wil met hem trouwen zodat ze achteraf met zijn naam geld kan verdienen, de begrafenisondernemer wil een akkoord om met zijn lijk een klein fortuin binnen te halen, de jonge Gillom achtervolgt hem met zijn beate bewondering. Books besluit uiteindelijk te sterven zoals hij geleefd heeft en ensceneert zijn eigen dood : een laatste shoot-out met de drie slechterikken van het stadje in het prestigieuze nieuwe saloon. Hij knalt echter zijn drie tegenstanders neer, maar wordt in de rug neergeschoten door de barkeeper. Als Books in het begin van de film Carson City binnenrijdt, leest de datum 22 januari 1901, de dag dat Koninging Victioria stierf, het einde van een tijdperk. De hele film door worden alluzies gemaakt op het feit dat met de dood van Books ook een tijdperk zal worden afgesloten : dat van de saloons, de goudzoekers, de cowboys, de gunfighters, kortom dat van de verovering van het Westen. Wat mensen zoals Books tot een levende legende maakte, wordt een twijfelachtige verdienste in het "nieuwe" Amerika en in ieder geval ten hoogste goed als onderwerp voor de dime-novels. Een stad als Carson City maakt zich klaar om deel te nemen aan "de weldaden van de moderne beschaving". De straten met de eerste auto's, aanplantingen en winkelende huisvrouwen lijken nog nauwelijks op de modderwegen van de vroegere nederzettingen. De huizen vertonen de eerste tekenen van de bourgeoisbeschaving en het nieuwe saloon is reeds een prima voorbeeld van protserigheid en decadentie.