Hair, Paper, Water... (Tóc, Giấy và Nước…)

In de Vietnamese documentaire Hair, Paper, Water… stap je een onbekende wereld binnen waarin zelfs een vallende druppel hoorbaar is. De twee regisseurs, de Belg Nicolas Graux en de Vietnamees Trương Minh Quý, volgen Cao Thị Hậu - zestig jaar geleden geboren in een grot - terwijl zij haar kleinkinderen de bedreigde Rục-taal aanleert: woord voor woord, herinnering na herinnering. Het is cinema als overdracht - intiem, geduldig en teder. Een alledaags gebaar krijgt evenveel gewicht als een levensles.

Gefilmd op 16 mm met een oude Bolex-camera voelt de film huisgemaakt: het beeldkader ademt mosgroen, huid en papiervezel. Het zijn geen gladgepolijste tableaus, maar levendige, korrelige momentopnames die de tijd tastbaar maken. Alsof je een familiearchief opent dat naar regen ruikt. In Locarno werd die kwetsbare schoonheid meteen herkend en erkend. Hair, Paper, Water… won het Gouden Luipaard in de sectie 'Filmmakers of the Present', bestemd voor eerste of tweede films van een regisseur.

Hoe visueel de film ook is - Graux was zelf de cameraman - de echte tovenarij gebeurt in je oren. Het tactiele geluidsontwerp (van Ernst Karel en Trương Minh Quý zelf) laat je de beelden horen: bladertexturen, modder onder voeten, het tikken van water in donkere holtes. In plaats van een overdadige score biedt de film een akoestische partituur, geschreven met natuurklanken en adem. Zo ontstaat een zintuiglijk leerproces: je volgt niet alleen de groei van de kleinzoon Doanh’, je voelt hoe taal en landschap in elkaar resoneren. Druppel na druppel wordt herinnering muziek. Wanneer Hậu voor het eerst richting Saigon trekt en de familiebanden generaties overspannen, verschuift de toon van puur observatie naar stille ontroering. Planten en remedies (zoals de bladeren in haar volksgeneeskunde) verschijnen in korte close-ups; elk shot is een zachte stoot in het geheugen, elke stilte een ademteug voor het volgende woord. Het resultaat is een vloeiend familieportret dat even nederig als groots is: cinema die niet verklaart maar bewaart en je mee laat beleven hoe een taal wordt doorgegeven.

Hair, Paper, Water… is gesneden koek voor liefhebbers van poëtische non-fictie, maar ook voor iedereen die gelooft dat klank een lichaam heeft en dat cultuur levend blijft zolang ze maar wordt uitgesproken. Laat je oren je ogen openen.