Die Ehe der Maria Braun (The Marriage of Maria Braun)

Het aantal speelfilms van de 33-jarige Rainer-Werner Fassbinder ligt rond de dertig, maar hij is zelf de tel al kwijt. Met deze film gebeurde het wonder, waar Fassbinder en zijn collega's uit de jonge Duitse cinema tot nu toe vergeefs op wachtten: de film werd een groot succes bij het Duitse publiek, niet alleen bij de vaste kern van cinefiele bewonderaars. Het bewijst hoe belangrijk en herkenbaar het thema is voor de burgers van de Bondsrepubliek, achter de ogenschijnlijk eenvoudige vorm van het liefdesverhaal-tegen-de-achtergrond-van-een historisch-decor gaat een typische, moeilijk toegankelijke Fassbinder-film schuil: theatraal, romantisch, pessimistisch, vervreemdend, politiek en polyinterpretabel. Het is een film om erg goed bij op te letten; niet alleen vanwege Fassbinders waanzinnige aandacht voor authentieke details (perfecte decors, kostuums en geluiden), maar ook omdat de dialoog moeilijk te volgen is, doordat achtergrondgeluiden (meest radiouitzendingen) vaak op de voorgrond treden. Eerder verschenen beschouwingen over Die Ehe der Maria Braun uitten niet alleen twijfels over de thematiek van de film, maar ook over de vraag wat er feitelijk te zien is. Fassbinder heeft het verhaal zelf vaak veranderd; hij bedacht het gegeven, maar liet een scenario schrijven door dramaturg Peter Märthesheimer en spelpedagoge Pia Fröhlich; de credits vermelden Fassbinder als dialoogschrijver: tijdens de opnamen veranderde hij ze opnieuw ingrijpend.

De film begint met het huwelijk van Maria met Hermann Braun, in 1941. Ze beleefden slechts "een halve dag en een nacht geluk", want Hermann (Klaus Löwitsch) vertrekt naar het Oostfront. Na de oorlog is Hermann vermist; temidden van maatschappelijke en zedelijke ontreddering blijft Maria (Hanna Schygulla) gericht op zijn terugkeer. Als het officieuze overlijdensbericht komt, wint haar vitaliteit het eindelijk van haar trouw. Maria werkt als animeermeisje in een Amerikaanse bar en ontmoet de zwarte (red.) soldaat Bill (George Byrd). Maria leert Engels en is "guter Hoffnung": in verwachting van een kind en een betere toekomst. Maria en Bill bedrijven de liefde, als Hermann thuiskomt; enige tijd kijkt hij op de drempel toe, Die Ehe der Maria Braun is een romantisch passiespel, over mensen die hun leven opofferen om de schuld van een ander te dragen (Hermann) of om een belofte (Maria's huwelijkseed) na te komen. Het zijn thema's die de Duitse romanticus Fassbinder aanspreken, maar ook de even Duitse radicaal Fassbinder, die vindt dat de economische en politieke ontwikkeling van de Bondsrepubliek ten koste is gegaan van te grote opofferingen. Maria Braun is de personificatie van de Duitser, die zich rücksichtslos heeft opgesteld om een ideaal te verwezenlijken. In haar geval loop de verwezenlijking van dat ideaal (het huwelijk met Hermann) op een grote teleurstelling en besef van leegte uit. Op de vraag of Maria Braun zelfmoord pleegt, antwoordde Fassbinder op een persconferentie: "Ik denk dat ze, voor ze de sigaret aanstak, het gas moet hebben geroken."