Goldmineties/One Shot Cinema: Summer of Sam - Spike Lee
Tijdens de bloedhete, chaotische zomer van 1977 zaait een moordenaar die zichzelf Son of Sam noemt paniek in de Bronx. Deze overheersend Italo-Amerikaanse wijk in New York is net als de rest van de stad in de ban van de disco-koorts en wordt voor het eerst geconfronteerd met het toen nieuwe serial-killer fenomeen.
De regisseur van 'Do the Right Thing' is niet echt geïnteresseerd in het genre van het moordraadsel, wel in hoe de dreiging van een onbekende moordenaar die vrij rondloopt een angstpsychose doet ontstaan die de latente rassenhaat en de hysterische paranoïa hoog doet oplaaien. De poppen gaan pas aan het dansen wanneer de lokale maffiakoning (Ben Gazarra) een premie uitschrijft voor wie de moordenaar kan ontmaskeren die met zijn 44-kaliberwapen bij voorkeur jonge stellen doodknalt die in hun auto zitten te vrijen.
Een handvol nietsnutten probeert elkaar ervan te overtuigen dat de dader iemand uit hun omgeving is. Het duurt niet lang of ze hebben een lijstje opgesteld van iedereen die er maar een beetje raar uitziet. Elk afwijkend gedrag wordt als verdacht bestempeld. Ritchie (Adrian Brody) een jonge punkmuzikant met stekelig kapsel (en later blonde Mohawk haarsnit) en opzichtige Union Jack T-shirt, wordt snel de ideale zondebok. Trouwens, als hij al niet de gezochte moordenaar mocht zijn, dan is hij in ieder geval geen echte vent, wat voor het groepje heethoofden kennelijk nog veel erger is.
Tegen die explosieve achtergrond projecteert Lee het spaak lopende huwelijk van Vinny (John Leguizamo), een seksueel gefrustreerde en gekwelde katholieke macho en Dionna (Mira Sorvino), zijn lijdzame jonge vrouw die zich ook in slaapkamer als een vrome madonna gedraagt.
'Summer of Sam' is deels een kroniek van de late jaren zeventig en een provocerende sociologische fantasie; in beide domeinen scheert Lee cinematografische toppen. De tijdgeest wordt schitterend gevat in het uitstapje van Vinny en Dionna naar de discotempel Studio 54 in Manhattan – wat wel de andere kant van de wereld lijkt voor deze Italo-Amerikanen uit de Bronx . Een avondje dat eindigt met een orgie in de beruchte seksclub Plato’s Retreat. In een gedurfde surreële scène toont Lee in subjectieve stijl hoe de gestoorde killer David Berkowitz aan zijn bijnaam kwam: de pratende hond van zijn buurman Sam zou hem aanzetten tot de slachtpartijen.
De hele film door demonstreert Lee andermaal zijn talent in het laten samengaan of botsen van beeld en muziek. Er is een geweldig intense scène waarin Vinny en Dionna in de auto ruzie krijgen en hun wederzijdse scheldtirade gemonteerd is op een van de grootste hits uit het discotijdperk; als Dionna het eindelijk aftrapt en Vinny haar smeekt hem niet in de steek te laten plakt Lee daar de hartverscheurende hit 'Don’t Leave Me This Way' op.
'Summer of Sam' was de eerste film van de beroemdste Afro-Amerikaanse regisseur die zich niet in de zwarte gemeenschap afspeelt, al neemt Lee zelf de rol voor zijn rekening van een tv-journalist die voortdurend commentaar geeft op de geruchtmakende moordzaak. En er is toch de scène waarin een zwarte vrouw voor de camera getuigt dat ze opgelucht is dat de moordenaar geen zwarte is, want dat pas dan het kot te klein zou zijn.
Blijf zeker ook zitten voor de eindgeneriek, zoals vaak bij Lee, een klein meesterstukje. Hier verschijnt de aftiteling tussen de schreeuwerige koppen van Newyorkse tabloids.