Films op Berlinale zijn spiegels van complexe wereld
Naar de buitenwereld toe houdt Dieter Kosslick zich sterk nadat in november vorig jaar Duitse cineasten tabula rasa eisten zodat het Filmfestival van Berlijn opnieuw zijn voet kon zetten naast dat van Cannes en Venetië. De sluimerende kritiek op de niet zo denderende competitie en het steeds meer uitdijende festival barstte open als een etterbuil en raakte de festivaldirecteur midscheeps. De op de schop liggende festivalstructuren wankelden even en zorgden voor onzekerheid. De Berlinale liep films mis. Maar of daardoor gewenste films als ‘The Post’ van Steven Spielberg en ‘Phantom Thread’ van Paul Thomas Anderson het Berlinale Palast niet haalden, valt moeilijk te bewijzen. Dat ze de Berlinale een kwaliteitsboost zouden bezorgd hebben, is zeker.
Hete hangijzers
Festivalvrienden als Wes Anderson, Gus Van Sant en Steven Soderbergh lieten de belaagde Kosslick niet in de steek en na ‘The Grand Hotel Budapest’ opent Wes Anderson voor de tweede keer de Berlijnse feestelijkheden met zijn nieuwe film ‘Isle of Dogs’. Een animatiefilm die zich afspeelt in Japan en met de stemmen van onder meer Bill Murray, Tilda Swinton, Jeff Goldblum, Frances McDormand en Greta Gerwig. Zij beloofden naar Berlijn te komen om de keuze voor een animatiefilm als festivalopener te steunen en om de rode festivalloper luister te geven. Van Gus van Sant krijgen we ‘Don’t Worry, He Won’t Get Far on Foot’ te zien en ‘Unsane’ van Steven Soderbergh wordt buiten competitie vertoond. Negentien films dingen mee naar de Gouden Beer en vier van die films zijn door vrouwen geregisseerd. Een klein percentage dus maar als je alle festivalsecties samentelt, kom je uit op zo’n 36 procent vrouwelijke regisseurs.
Er maken vier Duitse films deel uit van de officiële selectie. Normaal een reden tot juichen in de Duitse filmwereld maar er zijn ook smalende geluiden alsof Kosslick genoodzaakt was vier films te kiezen omdat hij anders de competitie niet rond kreeg. Aangeschoten wild, we schreven het al. Toch wordt er met meer dan gewone belangstelling uitgekeken naar ‘3 Days in Quiberon’ van Emily Atef waarin Romy Schneider in een ontwenningskliniek in het Franse Quiberon wordt belaagd door twee journalisten van Stern. Gebaseerd op ware feiten, zegt men, en een film die past in de hedendaagse #MeToo-sfeer. Andere aandachtstrekker is ‘Tranzit’ van Christian Petzold naar de roman van Anna Seghers. Petzold actualiseert de roman door de vluchtelingen voor het nazisme door hedendaagse emigranten te vervangen. Zijn film speelt zich af in Marseille.
In tegenstelling tot vorige edities is Zuid-Amerika minder goed vertegenwoordigd in het ‘Wettbewerb’. De Europese arthousescene is dat des te meer met onder andere Benoît Jacquot (‘Eva’) en Cedric Kahn (‘La Prière’) als de Franse usual suspects. Films uit Rusland, Polen en Roemenië vormen een stevig stukje ‘Oostblok’ en de Filippijnse Lav Diaz kan met zijn vier uur durende antimusical ‘Season of the Devil’ alle blokken uit elkaar spelen. Net zoals de last minute aanwinst ‘Utoya, July 22’ van de Noorse cineast Erik Poppe dat kan. In zijn jongste film laat Poppe zien hoe slachtoffers die helse dag beleefden. Op Utoya hoort een meisje iets over een bomaanslag in Oslo en twaalf minuten later lost Anders Breivik zijn eerste schot op het eiland.
Diversiteit
Een andere laatste aanwinst ‘Songwriter’ van Murray Cummings kan tot de publiekstrekker van de Berlinale uitgroeien. Cummings is immers de neef van de Ed Sheeran en hij volgde in zijn documentaire de zanger achter de coulissen van zijn optredens. Ed Sheeran zou de wereldpremière in Berlijn bijwonen. Aan documentaires is er geen gebrek op deze festivaleditie. In het Forum loopt bv. ‘Waldheims Walzer’ over het oorlogsverleden van de omstreden Oostenrijkse kanselier Kurt Waldheim. Een documentaire die bewijst dat leugens en fake news niet alleen hedendaagse fenomenen zijn. Vluchtelingen komen aan bod in zowel ‘Eldorado’ een competitiefilm van Markus Imhoof als in ‘Central Airport Tempelhof’ van Karim Aïnouz. Op de vroegere centraal gelegen luchthaven zijn het niet langer de vliegtuigen die landen en vertrekken maar de vluchtelingen die er tijdelijk worden opgevangen. Ons ex-jurylid Sergei Loznitsa toont op de Berlinale zijn ‘Victory Day’ over de mensen die al meer dan zeventig jaar op 9 mei de Russische overwinning in Berlijn herdenken. ‘Partisan’ is een andere ‘Berlijnse’ documentaire want ze evoceert de glorietijd van de Volksbühne met haar legendarische toneelvoorstellingen en discussieavonden. Onze Chris Dercon nam vorig jaar de leiding over van de Volksbühne en dat leidde, zoals bekend, tot hevige protesten. Dieter Kosslick vergelijkt graag de storm die hij in november over zich heen kreeg met het bashen waarvan Dercon het slachtoffer werd.
Zelf blijft hij er naar eigen zeggen koelbloedig onder maar hij geeft toe dat hij toch er een beetje zijn zin voor humor bij inschoot. Hij herinnert zijn critici er fijntjes aan dat de Berlinale niet tot in 2018 wachtte om “diversiteit” als programmapunt naar voor te schuiven maar dat al zestien jaar geleden deed. Dat thema maakt dit jaar opgeld in de Europese filmmarkt die speciale aandacht besteedt aan de Afrikaanse film. Daar verlopen onder meer de vertoningsmechanismen anders dan in Europa en neemt het belang van het internet hand over hand toe. Kunnen wij daar iets uit leren? Hoe kunnen we daar op inspelen? Ook de #MeToo-beweging krijgt de volle steun van de Berlinale. Verwacht wordt dat de Duitse #MeToo de komende dagen wat uit haar schelp komt en concrete acties zal voorstellen die zich niet tot een bepaalde dresscode op de rode loper zullen beperken. In de Panorama-programmatie zijn er in ieder geval tal van films die machisme aanklagen en die oproepen tot verzet. Het wemelt er van combattieve films, zegt de nieuwe Panorama-directie.
Vlaamse producties
Op de Berlinale is Vlaanderen goed maar bescheiden vertegenwoordigd. ‘Rosie & Moussa’ van Dorothée van den Berghe haalde net de selectie niet in de Generation Plus-sectie. De documentaire ‘Ceres’ van de in Brussel wonende Janet van den Brand wordt er wel vertoond. ‘Ceres’ is een poëtische documentaire over vier jonge kinderen die de kringloop van het leven elk op hun eigen manier ervaren. De korte experimentele film ‘It’ van Anouk De Clercq en Tom Callemin beleeft zijn internationale première in het Forum Expanded-programma. Twee Vlaamse coproducties, ‘Cobain’ van Nanouk Leopold en ‘Dikkertje Dap’ van Barbara Bredero vinden onderdak in de Generation-sectie.
Onder de 250 toptalenten die deel uitmaken van het Berlinale Talents netwerk vinden we de namen terug van filmmakers als Juanita Onzaga, Laura Vandewynckel en art director Stijin Verhoeven. Zoals al gemeld maakt Matteo Simoni deel uit van de European Shooting Stars 2018, een selectie van tien veelbelovende acteurs en actrices die aan de internationale pers en filmindustrie worden voorgesteld. Actrice Cecile De France viel dat voorrecht enkele jaren geleden te beurt. Ze is nu jurylid op de Berlinale…