CINECLUB: THE PARALLAX VIEW (1974)

'The Parallax View' is dé Amerikaanse thriller die het best de paranoïde sfeer die ontstond na de schokkende moorden op een aantal politieke leiders (John F. en Robert Kennedy, Martin Luther King, Malcolm X) in een beangstigend intrigerend scenario verwerkt. Dat Warren Beatty ('Splendor in the Grass'; 'Bonnie and Clyde'; 'McCabe and Mrs.Miller') de hoofdrol vertolkt is zeker ook te verklaren vanuit de politieke interesse van deze Hollywoodster die zich de afgelopen drie jaar had ingezet voor de verkiezingscampagne van presidentskandidaat George McGovern. Beatty speelt hier de reporter voor een kleine provinciekrant die een van de getuigen is van de moordaanslag in de Space Needle in Seattle op fictieve senator Carroll, een potentiële president. Drie jaar later komt een radeloze tv-journaliste (Paula Prentiss) bij hem aankloppen met de bewering dat alle getuigen van de moord systematisch worden geliquideerd en zij de volgende is op de lijst. Beatty schrijft haar paniekreactie aanvankelijk toe aan achtervolgingswaanzin, maar als ze wat later dood wordt aangetroffen (officiële doodsoorzaak: zelfmoord) begint hij te twijfelen. Zijn onderzoek leidt naar een geheimzinnige organisatie, de Parallax Corporation, die huurmoordenaars recruteert. Hij infiltreert zelf in het bedrijf maar beseft niet dat hij gemanipuleerd wordt.

De naam van de organisatie is raak gekozen: ‘ogenschijnlijke verplaatsing van een object, veroorzaakt door verandering van positie van de waarnemer,’ luidt de definitie in van Dale van deze term uit de fotografie. En inderdaad, dat er voor alles twee observatiepunten mogelijk zijn, is ook de essentie van deze politieke thriller die stelt dat niets is zoals het eruit ziet. De ironie is dat het monsterachtige moordcomplot ontrafeld wordt door een journalist die nu juist de reputatie heeft overal dingen te zien die er niet zijn.

Alan J.Pakula, samen met Antonioni een van de meesters van de naar abstractie neigende beeldcomposities, vindt sterke visuele metaforen om zijn wantrouwen te verbeelden in het open Amerikaanse regeringssysteem. Niet alleen werken Pakula en zijn D.O.P. Gordon Willis met desoriënterende cinematografische effecten, maar ook zitten de personages vaak half verborgen achter glas en gordijnen, zodat ook de toeschouwer slechts een fragment van de ‘waarheid’ te zien krijgt.

'The Parallax View' bevat enkele van de meest briljante sequenties in het stilistisch opmerkelijk werk van Pakula. Er is vooreerst de moord in de openingsscène gevolgd door de vluchtende dader die van het hellende dak van de Space Needle te pletter stort – een knap voorbeeld van hoe Pakula inventief gebruik maakt van iconische moderne architectuur. Een tweede hoogtepunt inzake mise-en-scène is hoe Pakula de senaatscommissie in beeld brengt die besluit dat de moord op senator Carroll het werk was van één man ‘acting entirely alone.’ (wat duidelijk refereert aan de vermaarde Warren-commissie die ook tot de vaststelling kwam dat Lee Oswald in de moord op JFK op eigen houtje had gehandeld). De scène begint met een extreem long shot, een quasi totaal verduisterd beeld waarin we in de verte de commissie ontwaren, waarop de camera dan langzaam inrijdt tot drie senatoren het Panavisionbeeld vullen. Puur visueel de meest ongewone scène is deze waarin het filmpje wordt getoond dat als psychologische test dient om te zien of Beatty’s personage wel voldoende agressief en antisociaal is om te beantwoorden aan het huurmoordenaarsprofiel van de Parallax Corporation.

Het vijf minuten durend filmpje waar Pakula vier maanden aan monteerde bestaat uit een virtuoze mozaïek (op muziek van Pakula’s vaste componist Michael Small) van honderden beelden van zowel alledaags geluk, wreedheden, politieke figuren (waaronder Hitler, Mao, George Washington, Abraham Lincoln), de Ku Klux Klan, Vietnam, een vrijend paar, comic-strip helden, ouders en kinderen. De montage begint met het begrip Love, maar verandert dan in depressie, ongeluk, moord en destructie - allemaal negatieve beelden die de geschikte kandidaat moeten stimuleren.

Tenslotte is er de finale sekwentie in een reusachtig auditorium waar de politieke conventie in gereedheid wordt gebracht. Op magistrale wijze maakt Pakula hier gebruik van de filmische ruimte en schaal, met totaalbeelden van het auditorium waarin het individu verpletterd wordt, afgewisseld met lange laterale travellings die de verplaatsingen volgen van Beatty en de samenzweerders in de gangen en op de loopbruggen. Dit alles in volmaakt samenspel met een complexe ‘dialoog’ tussen licht en duister en een patriottisch kleurpalet van het wit, rood en blauw van de Amerikaanse vlag.
Twee jaar na 'The Parallax View' regisseerde Pakula 'All the President’s Men', het relaas van de Washington Post journalisten die het Watergate schandaal aan het licht brachten, maar het superieure 'The Parallax View' blijft dé definitieve conspiratieve thriller over de Nixon-jaren.

De nu zo goed als vergeten Alan J.Pakula (1928-1998) is één van de sleutelfiguren uit de politiek getinte Hollywoodcinema van de jaren zeventig. Dit was ook de periode waarin hij zijn sterkste films maakte, in het bijzonder 'Klute' (1971), 'The Parallax View' en 'All the President’s Men' (1976), die samen zijn trilogie van de paranoïa vormen en waarin hij zijn viseraal wantrouwen toont voor grote en invloedrijke instituties en bedrijven. Ook nog in latere films toonde Pakula zich een kritische analist van Amerikaanse instellingen en machtscentra (de financiële wereld van Wall Street in het schromelijk onderschatte en zelden vertoonde 'Rollover' uit 1981; justitie in 'Presumed Innocent' uit 1990).

'The Parallax View', donderdag 3 maart om 19u30 in Cinéclub Studio 5, Flagey, Brussel. Inleiding en nagesprek door Patrick Duynslaegher.

Reservaties: www.flagey.be en www.cinematek.be