Vortex

"Aan al diegenen wiens hersenen het sneller zullen laten afweten dan hun hart." Dat Gaspar Noé zo zijn film Vortex – genoemd naar de wervelende beweging van water in een doorspoelende wc – opdraagt aan mensen die stilaan aftakelen, heeft alles te maken met het feit dat de 57-jarige provocateur van Franse cinema onlangs de dood in de ogen keek dankzij een hersenbloeding en ook van enkele vrienden afscheid moest nemen. Die ervaringen zorgden ervoor dat de Argentijn na bacchanale stadsbioscoophits Climax en Enter the Void wat inbond op seks, geweld en psychedelische drugs om het over coming of old age te hebben en liefde in de toegevoegde tijd.

Vortex vertelt namelijk het verhaal van een naamloos ouder koppel. In hun amechtige Parijse flat zorgt ‘vader’, vertolkt door de Italiaanse giallo-grootmeester Dario Argento, tussen het schrijven aan zijn boek over de relatie tussen dromen en films door, voor zijn dementerende vrouw. Zij is een gepensioneerde psychiater die gespeeld wordt door het Franse icoon Françoise Lebrun, en Vortex aftrapt door haar man in bed achter te laten om een kopje koffie te zetten. Het is de doodgewone start van een ongewone afdaling naar het grote niets – alsof Noé een toilet in slow motion doorspoelt en met een onsentimentele, docuachtige blik kijkt hoe alles door de afvoerput verdwijnt.

Eric Kohn van Indiewire schreef dat Vortex’ sombere verhaal hem enerzijds aan Chantal Akermans’ broeierige, in real-time vertelde Jeanne Dielman doet denken en anderzijds aan Michael Hanekes dementieportret Amour. Maar al wijkt Noé af van zijn gebruikelijke shock tactics – van buitensporig geweld tot expliciete seksscènes – dankzij de ingrijpende keuze om heel de film in split screen te tonen, manoeuvreert de rebel zijn dementiefilm toch weer naar bekend terrein. Tegelijkertijd toont hij hiermee het verscheurende en isolerende effect van dementie op een bijzonder inventieve en filmische manier.

Dat hij daarvoor opnieuw op Benoît Debie een beroep doet, is niet gek. Deze Belg is immers niet enkel de favoriete cameraman van Harmony Korine, de Amerikaanse enfant terrible achter Spring Breakers en The Beach Bum, maar dus ook van Gaspar Noé. Samen zoeken deze beeldenstormers de grenzen op van wat cinema vermag om onsterfelijke films als Vortex te maken.