Tiro

JACOB BIJL
Volgde filmkursussen aan de Amsterdamse Filmakademie. Heeft zo'n 70-tal dokumentaires voor de Nederlandse wereldomroep gemaakt. Zijn eerste speelfilm was ZWARTZIEK ('73), de tweede SCRIM ('76) en de derde TIRO ('79).

TIRO, een film die over de eendenjacht in de Biesbosch, over de verstedelijking van een natuurgebied en een jongen "op de rand van de volwassenheid" gaat, evenals Jacob Bijls vorige films over relaties. In dit geval over de - bijna erotischere - relatie van de hoofdpersoon met zijn zuster. Door haar wordt hij in contact gebracht met de realiteit, de wereld van het sjacheren en sjoemelen, met wat door Bijl wel omschreven wordt als "integer opportunisme". De jongen zet zich daar tegen af en doet uiteindelijk een - fatale - keuze.

Jacob Bijl interesseert zich voor wat hij noemt relaties. De relatie tussen een man en een vrouw in zijn eerste korte speelfilm ZWARTZIEK; tussen twee vrouwen in de Engels gesproken speelfilm SCRIM, waarmee hij in Parijs veel succes had. In zijn nieuwe speelfilm TlRO gaat het om de verhouding tussen een vader en zijn zoon. Deze zoon, een jongen van negentien, voelt zich onbegrepen. Het verhaal voor de film gaat uit van het dramatische gegeven dat het watergebied, waar als vanouds jacht op eenden wordt gemaakt, zal worden drooggelegd. De jongen is daar tegen, omdat hij van het gebied houdt, en staat hierin in conflict met zijn vader, die als arts in een dorp zich laat omkopen door een fabrikant. Terwijl Bijl in zijn vorige films de lokatie beperkte tot één kamer, heeft hij in TIRO het beeld breder uitgemeten: het verhaal speelt zich af in een polderlandschap en watergebied met meerdere (tussen)personen als een moeder, zusje, opa, dienstmeisje en andere inwoners van het dorp.

Zo situeren Paulien Terreehorst in "Skrien” en Sandra Van Beek in "Skoop" het gegeven van TIRO: wie heeft het bij het rechte eind? TIRO is in de eerste plaats een film over relaties. "Ik vind relaties het enig belangrijke. Als je nagaat hoeveel tijd je stopt in relaties, of dat nu met Je ouders is of met je vriendin, je vrouw, je vriend, waar je mee woont of niet mee woont, dan merk je dat je daar een heel stuk van je leven indouwt. En wat mij verwondert is dat die relaties bij veel mensen, ook bij mezelf, zo kunnen deformeren wanneer je dichter bij elkaar komt. Waarbij je eigenlijk gaat drijven op het beeld dat de een van de ander heeft. Bijvoorbeeld: ik denk van jou dat jij over mij zus of zo denkt en daar ga ik ook naar leven, in plaats van dat je en dat klinkt modieus - probeert jezelf te zijn. Dat beeld waar je naar leeft, dat klopt bijna nooit. En dat terwijl je in onze Westerse maatschappij de vrijheid hebt om te leven zoals je wilt." verklaarde Bijl aan Terreehorst.

Aan Sandra Van Beek zei hij o.a. het volgende: "Wat me interesseert aan relaties met mensen is, dat het zo deformerend kan werken op de lange duur, zowel tussen een man en een vrouw als tussen ouders en kinderen. Hier is het eigenlijk een ambigue gevoel, wat de hoofdpersoon Tom in TIRO heeft; een tweeslachtigheid: dood-leven De jongen doet het eendeschieten met hartstocht, maar hij kan het lijden van het dier niet hebben. Er is een fascinatie voor het leven en de dood. Dat is natuurlijk in een heleboel dingen het gevat. Hier is het alleen duidelijker." "De jongen voelt zichzelf onbegrepen: bodems zijn onder hem vandaan gehaald. De loop van het verhaal is een karaktertekening van de jongen. In Cannes, waar TIRO in het voorjaar al heeft gedraaid, eindigde de film anders. Het einde was oorspronkelijk een vraagteken. Maar de distributeur en bioscoopexploitant wilden het anders. Ik vond het andere mooier, maar volgens hen zou het het publiek in verwarring brengen. Ik heb het einde nu volgens de loop van het verhaal erbij gemaakt. Ik zou er nooit opeens een rijtje blote meiden in zetten"

In TIRO laat Bijl een aantal dingen zien, bijvoorbeeld het conservatieve gezin waar de hoofdpersoon, Tom, in opgroeit, het milieu waarin hij verkeert, Brabantse Biesbosch-bourgeoisie. Hij beperkt zich niet alleen maar tot de relatie met zijn zuster. Zijn familie is dan wel niet rijk, maar kennelijk is er wel geld geweest. Bovendien is zijn vader arts, een notabel, die zich dingen kan permitteren. Maar die jongen doet niets. Hij begint met een heleboel "nee's" tegen allerlei dingen, en het ''ja" weet hij nog niet. Mensen ontvallen hem omdat ze niet de dingen doen die hij voor de hand vindt liggen. Zelfs zijn zuster, waar hij een speciale relatie mee heeft.

"Zij is in ieder geval degene die hem het meest na aan het hart ligt, ondanks het feit dat ze van plan is met iemand te gaan trouwen die hij niet mag. Zij weet wel waar hij het over heeft, maar hij niet waar zij het over heeft. Ze zegt: je moet gewoon leven, je moet eten. je moet dagen door, je moet je bewustzijn van herhalingen. Ik vind haar een voorbeeld voor een soort integer opportunisme. Ik vind dat een interessant mens, die zuster. Ze ziet wel een hoop dingen, maar ze accepteert ook een heleboel van het leven. Ze heeft een gebrek aan illusies. Ze vindt het interessant om te zien hoe die jongen achter alles wat er gebeurt iets zoekt, maar ze zegt "Er is niets, dingen worden interessanter gemaakt dan ze zijn". Voor die grootvader is dat vechten veel reëler. Hij blijkt lid geweest te zijn van een socialistische partij en wat hij zegt is dat je vroeger ergens voor vocht omdat je het echt nodig had. Brood en aardappelen en vlees. TIRO is een jachtterm, vrij algemeen gebruikt in Europa en vooraI bij jacht op vliegend wild, om zo een andere jager te verwittigen - het woord zou uit het Frans komen: "tire-haut". In het Engels betekent "tiro" eveneens nieuweling, persoon met weinig ondervinding.