Sweet Dreams

Een jongetje, naar schatting hoogstens tien, legt met één welgemikt schot een tijger neer. Een vlezige bejaarde man is apetrots op dat exploot. Zijn kleinzoon, gok je. Zijn buitenechtelijke zoon, zo blijkt al snel. We bevinden ons in Nederlands-Indië (het huidige Indonesië) aan het begin van de 20ste eeuw. De oude man, Jan, is de eigenaar van een suikerrietplantage en een bijbehorend fabriekje. Zijn zoontje heet Karel en heeft de Indische huishoudster als moeder. Binnen de koloniale gemeenschap is de afkomst van Karel geen geheim en ook Jans echtgenote Agathe heeft er geen problemen mee. Althans, zo lijkt het, want wraak is een gerecht dat het best koud geserveerd wordt.

Wanneer Jan het tijdelijke voor het eeuwige wisselt, kijkt Agathe lijdzaam toe. Een monkellachje kan er nog net af. Ze vraagt haar zoon Cornelius en zijn hoogzwangere echtgenote Josefien vanuit Nederland over te komen naar de kolonie, maar het echtpaar wil zo snel mogelijk alles verkopen en Agathe meenemen. Zelf houdt de oude vrouw er een andere mening op na: Cornelius moet de leiding van de plantage en de fabriek overnemen. Een fabriek waar Agathe nooit één voet heeft binnengezet, want dat is voor mannen. Er is natuurlijk ook nog Kareltje, ongewild en zonder het te beseffen dé spin in het web.

Sweet Dreams is de tweede, sterk overtuigende film van Ena Sendijarević, de Bosnische die op haar vijftiende in Nederland terechtkwam. Ze kiest resoluut voor een antirealisme, zowel in haar bewust afstandelijke mise-en-scène als in het spel van de acteurs, met voorop een schitterende Renée Soutendijk als de heerlijk geniepige, maar daarom niet minder sympathieke Agathe. Het gemaniëreerde ligt er zo dik bovenop dat het grappig wordt, qua idee te vergelijken met The Favourite. De familie staat symbool voor het imploderende Nederlandse kolonialisme (al zou het nog tot na de Tweede Wereldoorlog duren vooraleer Indonesië zijn onafhankelijkheid kreeg), maar toch is dit veel meer dan een antikolonialistisch manifest. Het is ook en vooral een portret van vileine kleinmenselijkheid, waarbij iedereen - van notabele tot arbeider - op de eerste plaats aan het eigen hachje denkt. In die zin is Sweet Dreams misschien wel een héél realistische film. Maar dan écht ook alleen in die zin.