Pelle erobreren (Pelle the Conqueror)

Het naturalisme is in Skandinavië een stroming geweest die veel literaire vruchten heeft afgeworpen. Dat had stellig te maken met de benarde situatie van de landbouwbevolking, die tussen 1870 en 1920 massaal naar de Verenigde Staten emigreerde in de hoop op een beter lot. Talloze lijvige romans vertellen verscheurende verhalen over de ellende en de uitbuiting en deze boeken zijn vaak ook dankbaar materiaal geweest voor televisieseries en films.
Martin Andersen Nexo (uitspr. 'nekseu') is wellicht Denemarkens belangrijkste vertegenwoordiger van deze stroming, al moet erbij gezegd worden dat zijn boeken al een politiserende inslag hebben. Zijn bekendste roman, Pelle de Veroveraar, vertelt over de eerste aanlopen tot de socialistische beweging. Het verhaal is vrij eenvoudig: Pelle is een negenjarige jongen die met zijn oude vader uit Zweden weggaat om in Denemarken een beter leven te gaan leiden. Volgens zijn vader is Denemarken een paradijs waar kinderen niet meer moeten werken en waar ze al hun tijd kunnen doorbrengen met spelen. Maar al bij aankomst in Denemarken blijkt dat het paradijs stellig niet dààr ligt: er zijn al zoveel emigranten aangekomen dat zij blij mogen zijn als ze werk vinden. En vermits Lasse al oud is laat men hem staan. Ten slotte worden zij meegenomen naar Stengaarden, waar zij in feite als lijfeigenen zullen werken. Pelles hoop ligt bij Erik, een voorman die hem vertelt dat het geluk in Amerika te vinden is. Maar de boer is een tirannieke schurk die zijn arbeiders als beesten behandelt. Maar Lasse gelooft dat zijn zoon Pelle ooit in een betere wereld zal leven.
Pelle Erobreren is een epische, verhalende film die je kunt vergelijken met monumenten als Bertolucci’s Novecento en Troels Utvandrarna (overigens ook met Max Von Sydow als emigrant in Amerika). Het verschil met deze film zit in het gezichtspunt: August bekijkt de wereld en de gebeurtenissen vanuit de ogen van het kind en dat maakt deze film ontroerender dan de andere. De kracht van deze film zit hem in de gebeurtenissen zelf, in de trage vertelstijl, in de schoonheid en eenvoud van de mensen. Al heb je als kijker wel last van een opstandigheid die de personages zo lijken te missen. Pelle Erobreren is een aangrijpende film over misbruiken en uitbuiting die ons tot nadenken moet stemmen. (wp)