Häxan

Deze film houdt het midden tussen een speelfilm en een dokumentaire, met als onderwerp het bijgeloof en de heksenjacht van in de Mlddeleeuwen tot nu. De film is lange tijd in vele landen verboden geweest wegens de realistisch aandoende en allerminst kinderachtige uitbeelding van de meest buitensporige exsessen. Vele bezwaren zijn destijds ingebracht tegen de rekonstruktie van een zwarte mis, prachtig gefotografeerd. In een nachtmerrieachtige heksensabbat steken misvormde demonen met harige lichamen hun lange tongen uit. Heksen worden gedwongen het achterwerk van de duivel te kussen en ook elders in de film overheerst een morbiede erotiek. Op dokumentaire wijze worden allerhande foltertuigen getoond. Door de tijden heen zijn er altijd mensen beschouwd geworden als vertegenwoordigers van het kwaad. Vooral vrouwen worden beschouwd als verpersoonlijking van het boosaardige in wie het kwaad een konkrete gestalte gekregen heeft. Het originele negatief van deze film werd onlangs in Denemarken teruggevonden.

De film bestaat uit drie delen. Het eerste deel is gewijd aan dokumenten over de heksenjacht in Egypte om dan direkt een sprong te maken naar de hekserij in de Middeleeuwen. Deze dokumenten hebben een uitzonderlijke waarde maar de originaliteit en kwaliteiten van de kineast komen pas tot uiting in de volgende delen: Het tweede deel is een geromanceerde versie van de aktiviteiten van de heksen in de (late) Middeleeuwen. We verplaatsen ons naar de vijftiende eeuw waar de heks Karna een liefdedrankje bereidt voor de meid van een monnik. Een jonge vrouw die niet erg tevreden is over haar man laat zich door de duivel verleiden. Na deze anekdotes komt het belangrijkste gedeelte: de vervolging van Maria la Tisserande. Voor de regisseur is deze geschiedenis een gelegenheid om te spreken over de wijze waarop men heksen herkende en hoe zij omgang hadden met de duivel tijdens helse sabbatvieringen. In een derde deel tracht de maker het fenomeen met zijn toenmalige kennis van de mens te verklaren. Daarom laat hij een aktrice achtereenvolgens de rol spelen van een slaapwandelaarster, een hysterische vrouw, een kleptomane. Hij wijst er daarbij op dat indien we zoveel eeuwen vroeger waren geweest dit alles aanleiding zou geweest zijn om deze vrouw als heks te beschouwen. Het probleem blijft volgens de regisseur echter bestaan want zolang de mens leeft, zal het kwaad de mens blijven obsederen.

Weinig films zijn erin geslaagd het realisme en het fantastische op een dergelijke indringende wijze te vermengen zodat een persoonlijke kijk van de kineast op zijn gegeven uitstekend overkomt. De wijze waarop hij zijn onderwerp behandelt roept herinneringen op aan Breugel en vooral aan Jeroen Bosch. De sabbatvieringen schildert hij met een overvloed aan typische details en daarbij wijkt hij niet voor zeer realistische elementen die hij op zulke ietwat luchtige toon voortbrengt dat ze niet in vulgariteit ontaarden.