Faya Dayi

Jessica Beshir, dochter van een Ethiopische vader en een Mexicaanse moeder, was een tiener toen ze wegens politieke onrust haar geboorteplaats Harar in Ethiopië moest verlaten en in Mexico terechtkwam. Later ging ze studeren aan de University of California, Los Angeles. Ethiopië is in haar werk altijd het centrale onderwerp gebleven. Dat blijkt uit haar korte documentaires én uit haar eerste lange, Faya Dayi. Daaraan is Beshir tien jaar geleden al beginnen te filmen. Het voorbije decennium is ze geregeld naar haar vaderland teruggekeerd. Ze filmde er zonder een vooropgezet plan. Haar belangrijkste doel was opnieuw een band met haar land te creëren. Uit de opnames heeft ze in 2017 de korte film Hairat gepuurd. Pas later besefte ze dat er een langere film in zat.

Faya Dayi dus. Een documentaire, maar ook een poëtische vertelling over de ommuurde stad (en UNESCO Werelderfgoed) Harar en omliggende regio. Centraal staat het verdovende middel qat dat in de loop der jaren een groot deel van de akkerbouw overgenomen heeft. Het gewas heeft minder water nodig dan koffie en is de economische motor van de regio geworden. Beshir volgt het hele proces: planten en oogsten op de velden, met vrachtwagens naar de schuren waar volwassenen én kinderen de gewassen reinigen en klaar maken voor verkoop; en dan naar nachtelijke markten waar de qat van eigenaar verandert. Qat wordt al eeuwen gebruikt door soefistische moslims tijdens religieuze meditaties. De laatste kwarteeuw is qat uit dat getto gebroken en wordt in Harar gekauwd door gebruikers van alle leeftijden, godsdiensten en etniciteiten. Allen streven ze naar merkhana, het high gevoel dat de qat via een psychoactief effect veroorzaakt. Om het verhaal van de qat tastbaar te maken focust Beshir op de veertienjarige Mohammed, die een centje verdient als loopjongen voor gebruikers en wiens vader almaar sterker onder de drug lijdt.

Faya Dayi, de titel komt uit een lofzang die de boeren zingen als ze de qat oogsten, is geen traditionele documentaire. De impressionistische aanpak sluit, gewild of ongewild, nauw aan bij de effecten van de drug. Beshir, die de film geregisseerd, gefilmd, geschreven en geproduceerd heeft, kiest voor een grijzige, genuanceerde zwart-witfotografie die de beelden een poëtisch karakter verleent.