Die Schweizermacher

ROLF LYSSY
Werkte in een foto-atelier, was vervolgens cameraman voor heel wat kortfilms, o.a. Voor Alain Tanner. Regisseert in ‘68 een t.v.-film EUGEN HEISST WOHLGEBOREN. KONFRONTATION - DAS ATTENTAT VON DAVOS (‘74) was zijn eerste biosfilm. Schreef een aantal scenario’s, voor hij DIE SCHWEIZERMACHER in ‘78-’79 opnam. In ‘81 draaide hij KASSETTENLIEBE.

Een Duitse psychiater (en zijn vrouw), een Italiaanse bakker en een Joegoslavische balletdanseres willen de Zwitserse nationaliteit bekomen. Hoe kan men Zwitser worden, een goede Zwitserse staatsburger? Vele methodes kunnen aangewend worden door de aanvragers, maar ook door de bedienden van de kantonale politie die het onderzoek moeten leiden bij de kandidaten voor het Zwitsers staatsburgerschap. Wie dit wenst, moet heel wat aanvaarden: bezoeken, ondervragingen, bewaking, bespieding, beoordeling, notities, evaluaties, dat allemaal door wat je kan noemen "de Zwitsermakers". Kandidaten moeten beantwoorden aan wat de overheid zich voorstelt van een model Zwitser: een zeer conformistische versie dus.

DIE SCHWEIZERMACHER doet onvermijdelijk denken aan PANE E CIOCOLATTE door zijn stijl en zijn inhoud. Lyssy heeft ook een zeer efficiënte toon van spot gevonden: de grote verdienste van de film berust in het belachelijk maken van een zeker dagelijks nationalisme, een "vriendelijk" racisme, dat uiteindelijk even belangrijk en gevaarlijk is als dat van uiterst rechts, in de mate dat men aan de vreemdelingen oplegt zelf hun eigenheid af te breken. De humor in de film, volledig in nuances uitgewerkt, weigert elke vorm van gemakzucht. Doorheen de personages die Rolf Lyssy heeft uitgekozen, analiseert hij hoe de ontwikkeling van aculturatie verloopt en de drama's die eruit voortspruiten. De Italiaanse arbeider leeft in een doorlopende spanning van hoe hij zelf is en hoe hij er moet uit zien. De Duitsers vernederen zich om zich de trend-waarden van de Zwitserse levenswijze eigen te maken. Maar ook de twee bedienden staan tegenover hun werk niet zo neutraal: de ene is meer dan vlijtig, de andere kan je bijna als een dissident gaan beschouwen, hij wil van job veranderen. Wanneer men de zaal verlaat is men sterk gemotiveerd om over het thema te spreken, na te denken. De kijker krijgt lust er met elkeen over te praten, en voor een kineast is dit meer dan een wens, een droom. Dit is mogelijk gemakkelijker te
bereiken met een komedie, maar toch enorm moeilijk te doen, zegt Lyssy. "Ik heb een volkse film willen maken, de toeschouwer moet een film niet alleen met zijn intellekt bekijken, hij moet er ook ontroerd door worden. Ik wou de zaken satirisch voorstellen, ook ironisch, maar nooit op een de demagogische wijze. De satire is efficiënt; met demagogische elementen sluiten de kijkers zich gemakkelijk op."

DIE SCHWEIZERMACHER is in Zwitserland heel hard aangekomen. Men begrijpt onmiddellijk welke weg de film volgt, -vanaf het begin is de toon reeds aangegeven. Lyssy heeft absoluut niet het proces willen maken van de naturalisatie, maar het onderwerp liet hem toe de relatie aan te tonen die bestaat tussen de machthebbers en degenen die van hen afhangen, en die zichzelf fundamenteel moeten veranderen om iets te kunnen bereiken. Sommigen bieden hiertegen moreel en psychologisch weerstand, anderen veranderen, onderwerpen zich. "De ontwikkeling van het naturalisatie-procedee liet me toe het gevaar duidelijk te maken dat er in bestaat de macht in de handen van mensen te geven. Ik vrees altijd misbruiken, zo ben ik van mening dat de moraal, de psychologie van de oudste onderzoeker kan leiden tot een gevaar: het fascisme. Ik wil niet zeggen dat hij al een fascist is, maar hij is een burgerlijke bediende die zijn werk doet, en hij wil dat goed doen met een geestesgesteldheid die gevaarlijk kan worden, als ze zich verder ontwikkelt." De kandidaten ter nationalisatie heeft Lyssy vrij symbolisch opgevat, maar toch met konkrete invallen, verschillende handelingen. De arbeider is bang, gezien zijn situatie, maar hij is ook fatalist; de ballerina die geen listen gebruikt heeft een sterke persoonlijkheid en zij doet geen toegevingen; de dokter en zijn vrouw zijn de burgers, zo als je in Zwitserland ook aan treft; zij staan zeer goed met de ene onderzoeker, want zij hebben bezittingen.

DIE SCHWEI
ZERMACHER handelt over hypocrisie, de film is er een analyse van. De film wil in de eerste plaats dat beeld van een zielloos land belachelijk maken, waar affe staatsburgers uit hetzelfde hout zouden gesneden zijn, wat anderen zouden moeten aanvaarden door hun identiteit op te geven. Al te duidelijk is de bedoeling van de film; hij stuurt de bal terug naar de Zwitsers, maar ook naar ons en eigenlijk naar elkeen.