Spike Lee en zijn jury laten sporen na in een verdeeld Cannes

In de belangrijkste nevensectie - Un Certain Regard - werd zowel de Vlaamse film La Civil van Teodora Ana Mihai als de Vlaamse coproductie Un monde van Laura Wandel respectievelijk met een “prijs van de durf” en de door filmcritici uitgereikte FIPRESCI-prijs bekroond. Het panel filmcritici dat dagelijks in het vaktijdschrift Screen International sterren toekende aan de competitiefilms had blijkbaar geen hoge pet op van Titane want met een schamele 1,6 op vijf bengelde de tweede film van Ducournau onderaan in het klassement. Zelfs onze Joachim Lafosse scoorde met 1,9 voor zijn Les Intranquilles beter dan de Gouden Palm winnaar. Festivaljury’s zijn het echter zelden eens met de mening van critici.

Meningen

Al na de competitievoorstelling waren de meningen over Titane sterk verdeeld. Voor of tegen, er leek geen middenweg mogelijk. Dankzij de Gouden Palm is er een vorm van consensus gegroeid. De jury heeft de film als kijkervaring bekroond en niet de film zelf, die verre van perfect is. Zelfs Julia Ducournau lijkt dat laatste te beamen. Met haar hoofdpersonage Alexia maken we kennis wanneer bij haar als klein meisje na een auto-ongeluk een stukje titanium in haar hoofd wordt ingebracht. Als twintiger komt ze als danseres aan de kost en prijst ze met haar slanke, lijzige lichaam forse bolides aan op autosalons. Alexia heeft dus iets met metaal en vooral met auto’s. Bij zoverre dat ze door een auto zwanger wordt gemaakt. Mannen die haar te dicht benaderen steekt ze neer met een soort haarpriem. Aan slachtoffers geen gebrek. Op de duur is de politie haar op het spoor en zij vindt er niets beter op dan zich uit te geven voor de vermiste zoon van een brandweerman. Er ontstaat een bizarre relatie tussen die man en zijn zwangere “zoon”.

Monsters

Titane is een genrefilm met blitse auto’s, even blitse pitspoezen, stoere brandweerlui, een heldin die haar identiteit verandert en waarin tal van plotwendingen op de spits worden gedreven. Soms te gek om los te lopen. Je ontwaart verwijzingen naar David Cronenbergh en John Carpenter en je kan je laten meeslepen door het knappe camerawerk van onze Ruben Impens. Julia Ducournau was de jury dankbaar omdat ze “de monsters toeliet” in haar film die heel wat schokkende en gewelddadige momenten bevat. Goed voor een waarschuwing van de burgemeester van Cannes voor zijn inwoners die Titane op zondag mochten zien. Die hebben blijkbaar een sterkere maag dan het twintigtal première-gangers dat tijdens die voorstelling onwel werd.

Binnenlands gebruik

Te oordelen naar de ex aequo's bij de juryprijzen lijkt het erop dat Spike Lee zijn vijf vrouwelijke en drie mannelijke juryleden niet op één lijn kreeg. Zo ging de prestigieuze Grand Prix naar A Hero van Asghar Farhadi en eveneens naar Compartment Nr. 6 van Juho Kuosmanen. Met A Hero levert Farhadi, net als in vele van zijn vorige films, kritiek op de Iraanse maatschappij. Zijn filmheld heet Rahim en die wordt een paar dagen uit de gevangenis ontslagen waar hij opgesloten zit omdat hij een schuld niet kan aflossen. Van die gelegenheid kan Rahim gebruik maken om geld bijeen te zoeken en het geluk helpt hem een beetje. Zijn vriendin vindt een tas met goudstukken. Rahim besluit de stukken terug te geven aan de rechtmatige eigenaar. Een gebaar dat weerklank vindt. Maar is hij wel zo eerlijk als hij pretendeert?

In A Hero zitten heel wat dubbele bodems en Farhadi laat onder meer niet na om de nieuwe media op de korrel te nemen die iemand maken of kraken. Zijn jongste film lijkt eerder voor binnenlands gebruik bestemd en heeft niet de internationale uitstraling van werk als A Separation, The Past of de Gouden Beer-winnaar There is no Evil. Hij blijft natuurlijk een interessant cineast.

Kleine stap

Van Iran tot Finland is maar een kleine stap, dacht de jury en ze gaf een tweede Grand Prix aan Compartment Nr. 6 van de Fin Juho Kuosmanen. De film begint in Moskou waar de Finse studente Laura van plan is om de petrogliefen (rotstekeningen) van Moermansk te bezoeken. Haar vriendin kan haar daarbij niet vergezellen maar Laura zet door en neemt de trein naar Moermansk. In haar treincoupé maakt ze kennis met Ljoha, die ook naar Moermansk reist waar hij tewerk gesteld is. Ljoha is in alles het tegengestelde van Laura. Hij is een wildebras en een dronkaard. Ze hebben alleen hun eenzaamheid gemeenschappelijk. In Moermansk zelf blijkt dat de petrogliefen niet tijdens de winter bezocht kunnen worden omdat het weer dat verhindert. Maar dat is zonder Ljoha gerekend die op zijn eigen onvoorspelbaar ritme komt en gaat. In deze roadmovie per trein wordt de psychologie van de personages mooi getekend en houdt de regisseur een mooi evenwicht aan tussen psychologie en actie.

Meditatief

Dankzij de ook ex aequo toegekende Prix du Jury maakten Spike Lee en co de Thaise Apichatpong Weerasethakul en de Israëliër Nadav Lapid gelukkig. Memoria is de eerste Engelstalige film van cultregisseur Apichatpong Weerasethakul. Hij bouwt zijn film op rondom de Engelse Jessica die in het Colombiaanse Medellín een bloemenwinkel uitbaat. Terwijl ze in Bogotá haar zieke zuster bezoekt, wordt ze uit haar slaap gerukt door een soort supersonische boem. Jessica gaat op zoek waar die klank, die zij alleen hoort, vandaan komt. Haar tocht leidt haar naar opgravingen op een archeologische site. Jessica wordt vertolkt door Tilda Swinton en zij krijgt zoveel aandacht dat haar personage op de achtergrond verdwijnt.

Uithalen

In zijn Ha’Berech (Ahed’s Knee) verwijst de Israëlische regisseur Nadav Lapid naar Ahed Tamimi, de jonge Palestijnse die de gevangenis invloog nadat ze een Israëlische soldaat een klap in zijn gezicht gaf. Een joods parlementslid stelde toen voor om Ahed in de knie te schieten zodat ze niet langer normaal zou kunnen wandelen. Dat incident gebruikt Y, een cineast, om er een film over te draaien. Als hij die voorstelt in een ver afgelegen dorp in de woestijn ontmoet hij Yahalom, een bibliotheekbediende. Die moet hem begeleiden en ervoor zorgen dat Y zich strikt aan vooraf bepaalde onderwerpen houdt. Nadav Lapid gebruikt zijn jongste film om hard uit te halen naar de cultuurpolitiek in Israël. Het openbreken van die begrenzing door het verhaal van Y’s stervende moeder erbij te betrekken is maar half gelukt.

Toepasselijk

Leos Carax liet zijn onderscheiding als beste regisseur voor Annette in ontvangst nemen door de broers Mael. Wat de reden daartoe was, weten we niet, maar feit is dat het onder de naam Sparks bekende duo aan de basis ligt van de openingsfilm van Cannes 2021. Sparks zou met hun hedendaagse musical op tournee gaan en nadat Carax het concept onder ogen kreeg, wilde hij er een film van maken. Zelden was de openingssong So May We Start zo toepasselijk als nu, na anderhalf jaar jojo-sluiting van de bioscopen. Die vrolijke sfeer maakt op de duur wel plaats voor andere soms bittere gevoelens en plotwendingen. Knap gedaan, maar als geheel wat onevenwichtig en in Cannes voorbode van flink wat films die op een sad note zouden eindigen.

Millennials

Over The Worst Person in the World van Joachim Trier hangt een dergelijke tristesse, maar het gaat er ook vrolijk en luchtig aan toe. Julie nadert de dertig en leeft gesetteld met de oudere Aksel. Ze doorzwom al vele watertjes, studeerde geneeskunde, ruilde dat in voor psychologie om tenslotte als fotografe te eindigen. Op de duur wisselt ze ook Aksel in voor de veel jongere Elvind. Is die de ware? Joachim Trier deelt zijn film op in twaalf hoofdstukken plus proloog en epiloog en kijkt met een geamuseerd en toch ernstig oog naar het leven van de millennials. Een film die perfect de tijdsgeest vangt en waarin de hoofdrol aanstekelijk wordt vertolkt door Renate Reinsve. Ze won terecht de prijs voor de beste vrouwelijke vertolking.

Wapenwet

Caleb Landry Jones won de prijs voor de beste mannelijke vertolking voor zijn rol in Nitram van Justin Kurzel. Nitram is een eenzaat en vindt zijn plaats niet in zijn thuis en niet in de gemeenschap. Hij trekt in bij de rijke en oude Helen maar die relatie eindigt tragisch. Nitram raakt meer en meer gefrustreerd en begint een wapenverzameling aan te leggen. Alles eindigt met een schietpartij in Port Arthur, Tasmanië, waarbij in 1996 35 doden vielen. Justin Kurzel zorgt voor een knappe spanningsopbouw en voedt de machteloosheid van de kijker die aanvoelt dat alles verkeerd zal aflopen. Hij wijst echter vooral naar de overheid die na het gruwelijke incident een strenge wapenwet invoerde. Blijkbaar werd die nergens in Australië nageleefd en heeft het land nu meer wapens dan in 1996.

Omdat de gelijkenissen tussen Port Arthur en de tientallen schietpartijen in de VS duidelijk zijn, hadden velen gedacht dat Spike Lee Nitram een hogere plaats op het palmares zou hebben bezorgd. Dat gebeurde niet. Eenzelfde lot was Drive My Car van Ryusuke Hamaguchi beschoren. De topfavoriet van de critici moest zich tevredenstellen met de prijs voor het beste scenario.

Net niet

Vielen zelfs helemaal naast de verwachte prijzen, Nanni Moretti met zijn fletse boekverfilming Tre Piani, Jacques Audiard met zijn knap jongerenportret in Les Olympiades, de duizelig makende overladen The French Dispatch van Wes Anderson, de typisch vlot Franse Tout s'est bien passé van François Ozon, het vitaal rappende Casablanca Beats van Navil Ayouch en France van Bruno Dumont. In zijn jongste film neemt Dumont de op roem en schijn terende media op de korrel, maar belandt vanuit Parijs uiteindelijk toch in zijn geliefde Noorden van Frankrijk. On revient toujours à ses premières amours?

Durf

Zoals al vermeld keren zowel Laura Wandel als Teodora Ana Mihai niet met lege handen terug uit de Un Certain Regard-sectie. Laura Wandel kreeg voor Un Monde de prijs van de internationale filmkritiek. Zij portretteert Nora die merkt dat haar oudere broer Abel wordt gepest op school. Ze wil reageren maar mag niet van haar vader. Teodora Ana Mihai werd door de jury in de Un Certain Regard-sectie bekroond met een “prijs voor durf” bij het draaien van La Civil. Een wat vreemde benaming die waarschijnlijk de moed onderstreept waarmee Mihai haar thema van de kinderontvoeringen in Mexico aanpakt. Maar laat die prijs de lof niet ondersneeuwen die ze verdient voor haar gehele, ook technisch meesterlijke, aanpak van haar eerste indrukwekkende speelfilm. Of beide bekroonden hiermee een eerste stap hebben gezet naar de latere rode Cannes loper zal de toekomst uitwijzen.

Rand

Ze maakten in ieder geval deel uit van een festivaleditie die nog lang zal geheugen want ze speelde zich af op de rand van het rijk der vrijheid. En meermaals er over. Met als gevolg dat een pak mensen die instonden voor de security toch besmet raakten. Gelukkig diende het noodplan, een kortere festivalversie, niet te worden geactiveerd. Het bleef, na het vertrek van de festivalgangers, bij een omschakeling van groene naar oranje zone. Een scenarist had geen beter tijdstip kunnen bedenken.