Bruno Coulais: componist moet ook vroedvrouw zijn

Bovenop het componeren van muziek moet een filmmuziekcomponist voor een regisseur nog vroedvrouw en psychiater zijn. Deze functieomschrijving kregen componisten in spe mee van Bruno Coulais, de Franse centrale gast op het jaarlijks druk bij gewoonde, filmmuziekseminarie van Film Fest Gent.

Hij strooide kwistig met spitante uitspraken en gaf daarnaast toelichting bij de door curator Martine Huvenne, gekozen fragmenten uit zijn werk. De opsomming ervan op IMDB neemt ongeveer vier bladzijden in beslag. Op het seminarie kwamen vooral ‘Microcosmos’, ‘Genesis’, ‘Coraline’ en ‘Villa Amalia’ aan bod. Voorbeelden van de diversiteit van zijn oeuvre.

Of er een verschil is in aanpak van een documentaire, een animatiefilm of een langspeelfilm? “Ieder genre vergt een andere strategie”, zegt Coulais “ik geef aan een documentaire een fictieaspect en aan een fictiefilm een documentair tintje. Bij een animatiefilm kom ik nooit te laat met mijn muziek want die wordt op voorhand opgenomen. Filmmuziek componeren is iets dat je nooit loslaat en altijd achtervolgt.

Coulais: “Toen ik maanden na het inblikken van de muziek voor de trekvogels film ‘Le peuple migrateur’, langs de Seine reed en er twee raven overvlogen dacht ik meteen welke muziek zou ik daarbij componeren”. Deze anekdote illustreert ook een beetje zijn werkwijze. Waar hij vroeger verkrampt op zijn bureau op inspiratie wachtte, trekt hij er nu op uit en er gebeurt altijd wel iets dat hem op ideeën brengt.

Bij een opdracht heeft Coulais in de eerste plaats aandacht voor de structuur van een film. Niet het verhaal op zich dus, wel hoe het volgens een bepaald ritme in beelden is vertaald. Die structuur had hij meteen door toen hij de rushes van ‘Genesis’ zag. Voor hem kwam het er daarna op aan om het geheim van de beelden naar boven te spitten. Dat lukte hem door aandacht te besteden aan het licht. Alleen het urenlang kijken naar het slijm van al dan niet parende slakken, werkte Coulais danig op de heupen. De menselijke stem, een van zijn favoriete tools, bracht evenwel de oplossing.

Hoe een door een Japanse sopraan gezongen Napolitaans lied de beeldenpracht van twee elkaar betastende slakken nog kon optillen, wekte her en der verbazing. En was tevens een bewijs van Coulais’ meesterschap. In de film ‘Les Choristes’ kwam dat opnieuw tot uiting toen hij muziek componeerde die in de lijn lag van het werk van Jean-Philippe Rameau. Maar het stukje middelmatige muziek dat hij met opzet en in functie van die film componeerde, werd zijn grootste hit.

Niet alles wat Coulais componeerde veranderde in goud en met de geweigerde scores zou hij meer dan een cd kunnen vullen. Op het seminarie toonde hij een fragment waarbij de muziek, volgens de regisseur, het beeld “vampiriseerde”, het leeg zoog. Uiteraard was de componist het daarmee niet eens. Voor een keer werkte zijn motto en aanpak die hij de beginnende componisten meegaf dus niet zoals verwacht. “De regisseur is de meester maar de film dicteert de wet”, zegt Bruno Coulais, maar “je moet de regisseur soms verraden en bedriegen. Hij heeft gelijk maar stuur hem maar een andere richting uit zonder dat hij dat voelt natuurlijk”.

Bij een Federico Fellini zou dat wellicht niet gelukt zijn of nodig zijn geweest want hij was, door de wijze waarop hij hysterie en kalmte tegenover elkaar uitspeelde, de meest ritmische onder de componisten. En met ritme begint muziek.

Raf Butstraen