Belgische Cannes-gangers keren als winnaars terug

Van deze diamanten editie van Cannes werd verwacht dat ze als smaakmaker zou dienen voor het nieuwe filmseizoen. Met onder meer Top Gun: Maverick van Joseph Kosinski en met Elvis van Baz Luhrmann lijkt dat commerciële opzet ook geslaagd. Maar of dat zal volstaan om de kloof in de bezoekersaantallen tussen het voor- en het na-corona tijdperk te dichten, valt nog af te wachten. Voor Close van Lukas Dhont is eveneens een rol als smaakmaker weggelegd. Close kleurde alvast de competitie en het commercieel potentieel van de film werd verzilverd door de verkoop aan meer dan honderd landen. Daarbij speelde de bekroning met de Grand Prix van Cannes 2022 ongetwijfeld een rol maar achter titel en prijs gaat een diepmenselijke, warme en ontroerende film schuil. Een die vanaf de eerste voorstelling getipt werd voor de Gouden Palm.

Ode aan tederheid

Zoals bekend gaat Close over de vriendschap tussen twee dertienjarigen Remi en Leo. Ze zijn zodanig goed bevriend en zo vaak samen dat meisjes op school de vraag stellen of ze een stel zijn. Dat is niet het geval, maar een haast ondenkbare gebeurtenis heeft een enorme impact op hun leven. Leo neemt daarna contact op met Sophie, de moeder van Remi. Krijgt hij antwoorden op zijn vragen?

Bij het in ontvangst nemen van zijn Grand Prix zei Lukas Dhont dat "zijn Close een ode is aan de tederheid." Dat is niet gelogen en hij toont zich een meester in het verbeelden van de tederheid die met de vriendschap tussen Leo en Remi gepaard gaat. De details zijn welsprekend. Zij tekenen de personages en variëren van de muzikale aanleg van Remy tot het ijshockey waarin Leo zich probeert in uit te leven. Het gezamenlijk naar school fietsen of het rennen doorheen de bloemenvelden is mooi om zien maar vervalt zelden of nooit in mooi filmerij. Na zijn debuutfilm Girl is Close een verdere grote stap naar een veelbelovende carrière.

Streng

Er zit een meesterwerk verborgen in Lukas Dhont, besluit Variety de bespreking van Close maar Peter Debruge is tegelijk zeer streng over de breuk tussen het eerste en het tweede deel van de film. Debruge is niet de enige die last heeft met dat tweede deel. Zal die kritiek de onder meer door The New York Times toegedichte Oscarkansen van Close beïnvloeden? Net zoals dat bij Girl het geval was toen in de laatste rechte lijn naar de nominatie heftige kritiek losbarstte over het feit dat de hoofdrol in die film niet naar een transgender was gegaan. Het kan een discussiepunt worden op 11 oktober 2022, de openingsavond van de 49ste editie van Film Fest Gent.

Delen

Met zijn Grand Prix stond Lukas Dhont niet alleen op het podium van de Lumière zaal in Cannes. Hij moest van de festivaljury zijn prijs delen met Stars at Noon van Claire Denis. Boegeroep viel haar ten deel. Niet ten onrechte want Stars at Noon is een van de slechtste films van een cineaste die heel wat fraais, o.a. Beau travail en High Life op haar actief heeft. Maar dat werd op andere festivals vertoond. Wilde de jury onder leiding van acteur Vincent Landon haar terugkeer naar Cannes waar haar Chocolat ooit werd vertoond belonen? In Stars at Noon, volgt Claire Denis de lotgevallen van een journaliste Trish die in Nicaragua kennismaakt met Daniel die er investeringsmogelijkheden in de oliesector aftoetst. Trish, die maar een dubieuze persaccreditatie heeft, rekent op Daniel om dat land ijlings te verlaten als het te warm onder haar voeten wordt. Een dun scenario dat bevolkt is door weinig boeiende personages wordt zonder inspiratie verfilmd. Grand Prix in Cannes? Er is al voor minder boe geroepen.

Vriendschapsband

Bij de toekenning van de Prix du jury, laat het ons de bronzen medaille noemen, liet de jury zich eveneens tot een ex-aequo verleiden. Met de bekroning van Le otto montagne van Felix van Groeningen en Charlotte Vandermeersch ging het betere deel van de ex-aequo opnieuw naar de Italiaans-Vlaams-Franse film. Net als Close is De acht bergen een film over vriendschap. Op latere leeftijd kijkt Pietro terug op zijn vriendschap met Bruno. Ze hadden een totaal andere achtergrond en een verschillende levensloop, maar toch waren ze verbonden door een ongewone vriendschapsband. Minder close dan bij Lucas Dhont, maar ook ongewone tijden en soms jaren van elkaar niet zien overbruggend. Pietro is een stadsmens en Bruno is iemand die zijn leven lang trouw bleef aan de bergen en aan zijn koeien in Val d’Aosta. Pietro zocht zijn geluk vooral in Nepal.

Bladeren

Terwijl Lukas Dhont de toeschouwer in Close direct bij het nekvel grijpt, laten de regisseurs van De acht bergen de kijkers langzaam in het verhaal komen. Ze nemen uitgebreid de tijd om ons met Pietro en met Bruno vertrouwd te maken. Het lijkt alsof van Groeningen en Vandermeersch door het door Paolo Cognetti geschreven boek bladeren. Daarbij is het een tijdje wachten op dramatiek. En die komt er te midden van een soms grandioos kader. Volgens Charlotte Vandermeersch die voor het eerst in de regiestoel plaats nam, is "De acht bergen een film over de kracht en de breekbaarheid van het leven." Aanvankelijk was de ontvangst van de film nogal onderkoeld maar het respect ervoor groeide naarmate het festival vorderde.

Maar de meningen bleven verdeeld: Le monde vond de film maar niets, The Guardian gaf hem vijf sterren. Hoe ook, voor de makers is het een opstapje in hun verdere carrière. In Vlaanderen of in het buitenland? Op het palmares deelt De acht bergen de juryprijs met EO van Sergei Skolimowski waarin een ezel goede en slechte mensen ontmoet op zijn levenspad. Een remake van Au hasard Balthazar van Robert Bresson. Bij de verfilming van dit verhaal gebruikte Skolimowski zes ezels die hij uitgebreid bedankte in zijn dankwoord. Voor de ooit boeiende en progressieve Pool Skolimowski is deze Cannesprijs een soort Lifetime Achievement Award.

Formule?

Met hun Tori en Lokita namen Luc en Jean-Pierre Dardenne al voor de negende keer deel aan de competitie in Cannes. Het leverde hen onder andere twee Gouden Palmen op, een regieprijs, een scenarioprijs plus nog wat vertolkingsprijzen. Tori en Lokita ontsnapte niet aan de overheersende gemengde gevoelens waarmee de competitiefilms dit jaar werden onthaald. Voor de ene was de jongste Dardenne een volgens een stilaan bekende formule gedraaide film, voor de andere was het een van de aangrijpendste competitiefilms. Ligt de waarheid ook hier in het midden? De Dardennes beginnen hun jongste film met de ondervraging van Lokita door de immigratiediensten. Zij beweert dat Tori haar jongere broertje is, maar hoe kan zij hem op de vlucht uit Afrika herkend hebben als ze hem sedert zijn geboorte niet meer heeft gezien? Een definitieve verblijfsvergunning krijgt Lokita niet. Voor Tori die nog maar een kind is, wordt voorlopig opvang voorzien.

In afwachting van de verdere behandeling van hun zaak proberen Tori en Lokita wat bij te verdienen zodat ze de mensensmokkelaars kunnen af betalen en nog wat geld overmaken aan de familie in Afrika. Ze werken in een pizzeria en verkopen drugs. Lokita wordt gedwongen om drie maanden in een drugsplantage te werken. Daar wordt ze ook seksueel uitgebuit.

Aanklacht

Zoals de jongste tijd gebruikelijk spelen de gebroeders Dardenne in op de grote hedendaagse thema’s. Hun Le jeune Ahmed ging over radicalisering van moslimjongeren en nu klagen ze de Belgische immigratiepolitiek aan. Als Lokita nu eens een verblijfsvergunning had gekregen, dan was haar veel ellende bespaard gebleven. Wie kan het daar niet mee eens zijn? Maar de vluchtelingenproblematiek zit toch iets ingewikkelder in elkaar. Laat ons zeggen dat de Dardennes al steviger kost hebben geserveerd. Het terugkerend gebruik van een Italiaans liedje dat Tori en Lokita in Italië oppikten, lijkt wel iets nieuws voor de gebroeders. Om ze niet met lege handen terug naar ons land te sturen, vroeg de jury aan de directie van Cannes of ze, naar aanleiding van de 75ste verjaardag van Cannes een speciale prijs mochten toekennen. Het mocht en zo kregen de Dardennes opnieuw een prijs. Die verdienen ze zeker want met hun eigen aanpak zorgden ze voor een heuse stijlvernieuwing in de filmgeschiedenis. Zij maakten school en iedereen is het erover eens dat zij op velerlei vlak wegbereiders waren en zijn.

Broederschap

Gebroeders zijn Adil el Arbi en Bilal Fallah niet maar ze vormen als regisseursduo toch samen een soort broederschap. Het minste dat je van hen kan zeggen is dat ze het bijzonder druk hebben. Sedert hun Hollywooddoorbraak met Bad boys for Life waren ze al betrokken bij de tv-serie Grond en verfilmden ze episodes van Ms. Marvel. Ze onderbraken de postproductie van Batgirl om op een ontiegelijk uur hun langspeler Rebel in Cannes voor te stellen. Hun zogenaamd passieproject, omdat het gaat over een generatie die naar eigen identiteit zoekt, groeide uit tot een rollercoaster. Alles begint in Molenbeek bij Kamal die buitenvliegt omdat hij zich met drugs inlaat. Hij vindt er niets beter op dan naar Syrië te vertrekken waar hij zich over zieken zal bekommeren. Maar uiteindelijk wordt hij als IS-strijder herkend. Geleidelijk aan komt zijn jongere broer in het vizier van ronselaars en raakt meer en meer geradicaliseerd. Gaat hij de weg op van Kamal?

Smeltkroes

Rebel rolt als een tank over de toeschouwers en is meer dan eens overdonderend spectaculair. Nergens ogen ontploffingen zo verbluffend als bij Adil en Bilal en de gruwelen van IS worden zonder mededogen in beeld gebracht. Af en toe zie je ook hoe IS zijn beruchte video’s draait. Her en der trimmen zou de film geen kwaad doen. Nu schiet hij zowat alle kanten uit en gooien de makers enkele filmgenres bij elkaar in een grote smeltkroes. Naast een oorlogsfilm, een sociale studie, een psychologisch portret enzovoort is Rebel ook nog een musical. Niemand minder dan Sidi Larbi Cherkaoui zorgde voor de choreografie. Zijn inbreng is gedurfd en waardevol - vooral de eindscène is heel mooi - maar staat, alle goede bedoelingen ten spijt, toch wat haaks op het geheel. Ware er een prijs van de durf geweest dan zou die naar Rebel zijn gegaan.

Wrang gevoel

Voor Cannes van start ging werd er al over een historische inbreng van Vlaamse en Belgische films gesproken. Maar wie had toen ook over een historische ontvangst en dito prijzenregen durven spreken? Dat belooft voor de toekomst en verantwoordt een nog betere omkadering en financiering van onze Vlaamse filmproductie. Bij het overzien van het hele festivalpalmares was er her en der toch een wrang gevoel van verlies. Dat Close het voor de Gouden Palm moest afleggen tegen Triangle of Sadness van Ruben Östlund brak sommigen naar eigen zeggen zuur op. Triangle of Sadness is het verhaal van een luxecruise die op een verlaten eiland strandt en waar een nieuwe maatschappelijke orde zal worden opgebouwd gebaseerd op schoonheid. Die schoonheid wordt vertegenwoordigd door een koppel influencers. Sociale kritiek en een maatschappijkritische blik zijn Ruben Östlund niet vreemd. Dat bewees hij met zijn Turist waarin vakantiegangers door een sneeuwlawine worden overvallen en met The Square, een satire op het kunstwereldje waarmee hij een Gouden Palm won. Nu vervoegt hij het clubje van de winnaars van twee Gouden Palmen waartoe onder meer de gebroeders Dardenne en Ken Loach behoren. Maar daarover had men het in Cannes niet, men raakte maar niet uitgesproken of uitgelachen over een bijna tien minuten durende sequentie waarin de passagiers na een stevige maaltijd zwemmen en ploeteren in hun braaksel en andere lichaamsvochten. Zelfs de jury zei dat ze gechoqueerd was.

Eerbaarder

Verliezen tegen Park Chan-wook die de prijs voor de beste regie kreeg voor Decision to leave was volgens sommigen eerbaarder geweest dan tegen Östlund. Volgens de filmcritici was Decision to leave de beste competitiefilm en hij gold dan ook, iets meer nog dan Close, als topfavoriet voor de Gouden Palm. In zijn jongste film is een detective Hae-joon verbaasd dat de weduwe van een verongelukte man weinig onder de indruk is van wat haar man overkwam. Zou zij hem hebben vermoord? Hae-joon observeert de vrouw en raakt in de ban van haar. Tijd om afstand van haar te nemen? Park Chan-wook greep al in 2003 naast de Gouden Palm voor zijn Oldboy en zijn Handmaiden maakte in 2016 al veel indruk in Cannes. Derde keer was voor hem evenmin de goede keer.

Machtstrijd

De uit Egypte verbannen en in Zweden levende regisseur Tarek Saleh haalde met de prijs voor het beste scenario het erepodium in Cannes. Zijn Boy from Heaven is een regelrechte aanval op de verwevenheid van “kerk en staat” in Egypte. Als Adam, de zoon van een visser, onverwacht een studiebeurs krijgt om aan de Al-Azhar universiteit in Caïro te studeren, raakt hij daar in een wespennest verzeild.

Aanleiding is de dood van de groot-imam daags nadat het academisch jaar werd geopend. Er vormen zich verschillende blokken rondom de mogelijke opvolgers van de groot-imam en de strijd om de macht ontbrandt. De onschuldig lijkende Adam wordt daarbij als een pion gebruikt en dreigt vermorzeld te worden tussen de imam pretendenten. De ene intrige volgt op de andere en als aanklacht tegen machtshonger, ook van religieuze zijde, kan de film tellen.

Aanklachten

Op de 75ste editie regende het trouwens aanklachten. Dat was ook het geval bij Holy Spider van Ali Abassi waarin een journaliste in de Iraanse stad Mashad onderzoek voert naar een seriemoordenaar die het op sekswerksters heeft gemunt. De man wilde daarmee het kwaad uit de stad verdrijven. Zar Amir Ebrahimi kreeg voor haar rol als journaliste de prijs voor de beste vrouwelijke vertolking. Dat de film voor het eerst “Oosters naakt” toont, maakte meer ophef. Voor haar prijs voor de beste mannelijke vertolking keek de jury vooral naar Song Kang-ho die in Broker van Kore-Eda Hirokazu verlaten baby’s op de zwarte markt verkoopt. Song Kang-ho vertolkte eerder een hoofdrol in Parasite van Bong Jong Ho die na de Gouden Palm nog vier Oscars won. Broker zelf speelt zich af rond een vondelingenluik waarin een moeder eerst haar pasgeboren kind achterlaat en daarna het terug opeist. Het is de tweede Koreaanse film van de Japanse cineast en opnieuw komen thema’s als wat is familie aan bod. Aan moreel-ethische vragen over abortus, moederschap, verlatenheid, adoptie ontbreekt het evenmin.

Kleindochter

Vooraleer de vertoning van Baz Luhrman’s Elvis begon had Elvis zelf al het festivalpaleis verlaten, maar zijn kleindochter Riley Keough was er nog. Zij regisseerde samen met Gina Gammel War Pony, een film over twee Lakota jongeren die opgroeien in het Pine Ridge reservaat. Bill wil als 23-jarige de Amerikaanse droom najagen, terwijl de 12-jarige Matho zo vlug mogelijk een man wil worden. Deze film over identiteit, familie, verlies won de Camera d’Or als beste eerste film. Bart Hamelink van Caviar coproduceerde.

Ontluikend talent

In de aan nieuw talent gewijde sectie Un certain regard ging de hoofdprijs naar Les Pires van Lise Akoka en Romane Gueret waarin een regisseur, vertolkt door Johan Heldenbergh, vier meisjes cast die net als slechtste uit de castingronde zijn gekomen. Tenslotte niets dan lof gehoord over Love According to Dalva van Emmanuelle Nicot. Als de politie op een avond binnenvalt bij Dalva en haar vader is Dalva helemaal in de war en begrijpt ze niet wat er gebeurt. Ze wordt ondergebracht in een opvangcentrum voor jongeren met problemen en het daagt haar langzaam dat ze geen gezonde relatie had met haar vader. Emmanuelle Nicot bekijkt de incestproblematiek vanuit het standpunt van het jonge slachtoffer en toont wegen naar heling. De Semaine de la critique was onder de indruk van dit debuut en van de vertolking van Zelda Samson. De film zelf won de Fiprecsi-prijs uitgereikt door de internationale filmkritiek. Een bekend champagnemerk stopte Emmanuelle Nicot een fles in handen als aanmoediging voor haar ontluikend talent.

Reden tot feesten was er genoeg in Cannes, maar niemand raakte zoals Jim Carrey op de festivalaffiche opgesloten in de Truman Show-bubbel. De actualiteit hield iedereen met de voetjes op de grond. President Zelenski sprak het festival toe, er was geregeld protest tegen de inval in Oekraïne en rookbommen op de rode loper herinnerden eraan dat er in Frankrijk de jongste maanden een honderddertigtal vrouwen omkwamen door huiselijk geweld. Hoeveel volgend jaar?