Timestamp (Strichka chasu)

“Mensen hebben hoop nodig. En school staat voor alles wat ze hopen voor hun kinderen: een betere toekomst, een wereld die uit het puin verrijst.” Zo omschreef conflictjournalist Rudi Vranckx voor het Vlaamse onderwijsmagazine Klasse wat onderwijs kan betekenen in uitzichtloze omstandigheden. Hoe hard het de belofte van verandering in zich draagt, laat regisseur Kateryna Gornostai voelen in de documentaire Timestamp, gedraaid in Oekraïne tussen maart 2023 en juni 2024 naar een voorstel van onderwijsorganisatie Osvitoria. Zelfs onder constante dreiging gaat het schoolleven daar zo gewoon mogelijk door. Leerlingen en leerkrachten proberen op die manier iets te redden van hun normale bestaan vóór de oorlog uitbrak in 2022 en in sommige regio’s al in 2014. Al mag dat soms surreëel lijken, voor hen is het realiteit geworden.

Een zonnig schooloptreden in een voorstad van de Oekraïense hoofdstad Kiev. Een meisje huilt onophoudelijk in de armen van een juf. Plankenkoorts? Het feest wordt onderbroken door een luchtalarm. Iedereen heeft twee minuten om naar de schuilplaats te geraken. In een eerdere scène kregen leerlingen ongeveer evenveel tijd om een opdracht af te werken … Doorheen Timestamp weerklinkt het luchtalarm verschillende keren, even onverwacht als de a capella-koorzang van componist Alexey Shmurak. Tijdens vaste momenten van nationale stilte dreigt dan weer telkens een tikkende klok. De titel van de film verwijst in de eerste plaats naar het tijdstip genoteerd op een tourniquet, van cruciaal belang om te weten wanneer men het knelverband veilig mag verwijderen.

In deze enige documentaire uit de hoofdcompetitie van het filmfestival van Berlijn is het dus leren en aanleren terwijl het bloeden nog wordt gestopt. Tijdens fysieke lessen of online, in geïmproviseerde klaslokalen of wat ervan overblijft. In steden die ondertussen zijn bevrijd of nog onder vuur liggen, verder van het front vandaan of er dichtbij, gespaard of verwoest. Wanneer een bewoner terugkeert naar een van de meest beschadigde wijken in het noorden van de stad Charkiv, zucht hij: “Het stoïcisme van onze mensen is echt iets bijzonders.” Net voorbij overlevingsmodus viert Timestamp de veerkracht van de lokale (school)gemeenschappen in een mozaïek van momentopnames. En elk tegeltje telt.