Mapantsula

De vertaling 'De Nietsnutten' is eigenlijk niet helemaal accuraat. 'Pantsula' betekent 'gladiator' en de precieze betekenis ligt ergens in de buurt van 'herrieschopper', iemand die zijn laars lapt aan conventies, gezag of regels. 'Mapantsula' betekent zoveel als 'territorium'. De makers van Mapantsula zijn zelf eigenlijk ook 'pantsula': zij maakten hun film klandestien in Soweto, de plaats van de handeling van de film. En dat is wat deze film zo bijzonder maakt: hij werd in Zuid-Afrika door Zuidafrikanen gemaakt. En daarbij komt nog dat het hier gaat om een politieke film over een onpolitiek personage.

De hoofdpersoon in deze film is een anti-held , een kleine zwarte gangster die bekend is onder de naam 'Panic'. Hij woont in een bouwvallige keet in Soweto en brengt zijn dagen door in de blanke wijken waar hij zijn vaardigheden als zakkenroller perfectioneert. Zijn vriend Sam, die militant vrijheidsstrijder is, vindt bij hem maar weinig interesse voor de politieke strijd van de zwarten. Panic verkiest een leventje van boemelen, dansen en genieten van de opbrengst van zijn 'rooftochten'. Panics vriendinnetje, Pat, werkt als meid bij blanken. Wanneer hij haar opzoekt is het om haar geld afhandig te maken. Op een dag echter wijst zij hem af en hij maakt kabaal. Pat verliest er haar job door. Dank zij de hulp van Sam raakt zij al vlug betrokken in de strijd voor de zwarten. Maar Sam wordt door de politie opgepakt en zo raakt Panic, zonder het te willen, betrokken in een kwestie die politiek van aard is. Geleidelijk aan zal hij een politiseringsproces doormaken dat hem op de rand van leven en dood zal brengen.

Zonder enig pamflettisme of zonder geforceerde wendingen evolueert deze film van een milieuschets naar een politieke studie, of beter: hij illustreert hoe het dagelijks leven van mensen nolens volens politieke implicaties heeft en dat die implicaties op een of andere dag aan de oppervlakte komen. In een land als Zuid-Afrika, dat ongetwijfeld een politieke schandvlek is op de kaart van de 'blanke beschaving', komen die implicaties uiteraard scherper naar voren dan elders. Maar de verdienste van een film als deze Mapantsula is dat hij dit gegeven ook in een meer universele thematiek plaatst, zodat deze film niet kan worden geëtiketteerd als een pamflet van zwarte vrijheidsactivisten. Ten slotte levert deze film ook een gepast antidotum voor de gebreken van een film als Cry Freedom van Richard Attenborough.
(wp)