Le roi et l'oiseau (The King and the Mockingbird)

PAUL GRIMAULT
Begon als meubelontwerper, werkt vervolgens in een publiciteitsagentschap, waar hij o.a. Jean Aurenche
(scenarist), Jean Anouilh en Jacques Prévert ontmoet. Medestichter van "Les Gémaux”, een produktiemaatschappij, waaruit heel wat belangrijke Franse animatiekineasten te voorschijn komen. Start al in '36 met een korte animatiefilm: MONSIEUR PlPE FAIT DE LA PEINTURE; verder komen o.a. L'EPOUVANTAIL ('43), LA FLUTE MAGIQUE ('46), LE PETIT SOLDAT ('47). Tussen '47 en '50 werkt hij aan LA BERGERE ET LE RAMONEUR, die een eerste versie is van LE ROI ET L'OlSEAU. Slechts sporadisch komt de naam van Grimault nog op het filmscherm - 3 animatiekortfilms in 20 jaar, en enkele losse medewerkingen. Uiteindelijk kon hij LE ROI ET L'OISEAU afwerken, na 12 jaar arbeid.

Onmiddellijk na de realisatie van LE PETIT SOLDAT ('47), waaraan ook Jacques Prévert meewerkte, en eveneens gebaseerd op een verhaal van H.C. Andersen, begint het duo aan de voorbereiding van LA BERGERE ET LE RAMONEUR, eveneens naar een sprookje van de Deense auteur. Toen opgevat als avondvullende film, moet deze animatiefilm als enig Frans (en Westeuropees) alternatief beschouwd worden tegenover het toen sterke Walt Disney offensief. Zeer snel beginnen de moeilijkheden: stuk per stuk worden de werkingsmogelijkheden onttrokken aan Grimault, en toch komt in '53 de film op de markt. Grimault en Prévet erkennen de film niet; hij duurt slechts iets meer dan 1 uur. Grimault is sterk ontgoocheld, keert terug naar de publiciteitsfilm. Na meer dan vijftien jaar krijgt Grimault en de rechten en de negatieven in handen. Hij is er 62 geworden, en herbegint te werken aan de film; de oude ploeg wordt terug samengeroepen en iedereen, Jacques Prévert op kop, vindt zijn Jeugd terug.

LA BERGERE ET LE RAMONEUR was een "vervalsing". Slechts enkele deeltjes werden behouden, zo bvb. de drie liedjes van Joseph Kosma. LE ROI ET L 'OISEAU is geen reconstructie, het is een nieuwe film geworden. Het is een heilzame en perfekte fusie geworden tussen de voorstellingen en de ideëen van de ondertussen overleden Jacques Prévert en de grafische schepping en visie van Paul Grimault. LE ROI ET L'OISEAU sleept ons mee in een denkbeeldige wereld bevolkt met vreemde schepsels: een vogel met een vlijmscherpe tong leidt de dans; een robot dreigt in opstand te komen tegen de leiders, twee kinderen beleven een grote liefde. Een vreemde wereld waar men toch wat bekende actuele thema's in terug vindt: de haat tegen verdrukking en onrecht, het streven naar vrijheid, droom en tederheid.

Grimault is trouw gebleven aan een klassieke tekenstijl. Alles hangt af van de fascinatie van zijn grafisme: potlood en penseel geven aan het koninkrijk en zijn onderdanen een uitzonderlijk zelfstandig en waarachtig bestaan. Wat de uitdrukkingen en gebaren betreft schijnt het wel dat de rare koning Grimault het meest heeft geïnspireerd - de tekenaar heeft altijd een voorkeur gehad voor de karikatuur - meer dan de tederheid van zijn twee verliefden. Het is waarschijnlijk ook veel moeilijker om gewone mensen, bijna kleurloze wezens, enig bijkomend reliëf te geven in een wereld die hen bedreigd. Maar toch, de verfijning van het koloriet en van de tekening ve,wekken een verwondering die des te meer bekoort daar het geen aanleiding geeft tot een evasie, maar wel tot een kritische fantasie die ons terug verwijst naar de realiteit.

De film is ergens zo perfekt in zijn animatie, dat je soms denkt dat je te doen hebt met een speelfilm. Zo is er die onvoorstelbare vloeibaarheid in de beweging van de personages en in hun verplaatsing in de ruimte. Neem de animatie van de vogel als voorbeeld, het mascotte dier van Grimault. De ontplooiing van zijn veelkleurige vleugels illustreert zijn radde taal, zijn welbespraaktheid, zijn edelmoedigheid, zijn menslievendheid. De getekende decors komen niet vlak over, maar lijken in al hun complexiteit drie dimensioneel te zijn, daar de camera in al de hoekjes en details gaat snuffelen. En Grimault benut dit alles maximaal: Je krijgt het gevoel dat zijn personages worden gevolgd met de camera op een kraan, als ware men in een film met levensgrote decors. In Frankrijk werd de film zo enthousiast ontvangen dat men over "het weer aanknopen met de grote traditie van de Franse cinema" sprak, de grote periode van Renoir, Carné en de gebroeders Prévert. LE ROI ET L'OISEAU is kortom het laatste meesterwerk van een zo rijke, maar weinig talrijke reeks van avondvullende animatiefilms. Het is in de eerste plaats een voorbeeldig werk, het eind- en toppunt in de moeilijke loopbaan van Paul Grimault.