Düsman (De vijand)

Turkije scoort momenteel hoge toppen op cinematografisch gebied. Men denke maar aan “De Kudde” en ook aan “Yol”. DE VIJAND is ook zo’n hoge top. Een maatschappijfilm opnieuw, deze maal over een personage die geen werk vindt, maar heel boeiend gemaakt, en zoals bij “Yol” met een weldoend vleugje ironie en humor. Bekroond op het filmfestival van Berlijn.

Centraal in “DE VIJAND” staat de figuur van Ismaïl, die vruchteloos werk zoekt. Ook zijn tocht naar het Aziatisch deel van Turkije levert niets op: het werklozenaanbod is te groot en Ismaïl is te verlegen en onervaren en heeft trouwens teveel gestudeerd… Zijn werkloosheid veroorzaakt moeilijkheden binnen zijn gezin. Zijn vrouw Naciye is nors, zijn schoonmoeder klaagt. Wanneer een vriend hem een job aanbiedt - rondzwervende honden vergiftigen - accepteert Ismaïl na lange twijfel en kan het toch niet aan. Hij besluit dan op aandringen van Naciye zijn recht op zijn erfdeel op te eisen - hij heeft immers vroeger de akkers verlaten.
In de stad suggereert zijn vriend Selim hem te vergezellen om in een fabriek te werken. Wanneer Ismaïl zijn vrouw hierover wil inlichten is zij al vertrokken naar Istamboel. Voor het eerst is hij niet meer blind voor wat rondom hem gebeurt en kiest hij zelfbewust voor de fabrieksjob om een eigen toekomst, ver van de oude tradities op te bouwen.
“DE VIJAND” heeft een erg sterk scenario (bekroond op het Filmfestival van Berlijn ‘80), scène na scène raakt men doordrongen van de haaienmentaliteit die de patriarchale moraal oplegt. En wanneer Ismaïl uiteindelijk zijn eigen weg gaat, is dit het zorgvuldig opgebouwd dramatische hoogtepunt van de film.

Verschillende aspekten van de Turkse gemeenschap worden via de boeiende intrige van man en vrouw aan de kijker meegegeven: een onverkwikkelijk recht van de sterkste, de onderhorigheid van de vrouw die enkel kan losbreken uit haar door traditie bepaalde slaafsheid door in de marginaliteit - vb. Als hoer - te gaan leven, de tegenstelling stad-platteland. Grappig is verder de scène met de Duitse handelaar op bezoek, meteen de westerse noot in het geheel, die de genoegens uit het rijke Turkse leven kan smaken. Een kontrast in levenswijzen dat voor de verandering eens niet karikaturaal wordt aangebracht. (R.S.)