Das Cabinet des Dr. Caligari (The Cabinet of Dr. Caligari)

Luitenist Jozef van Wissem is een graag geziene gast van VIERNULVIER. Na zijn concert met de legendarische filmregisseur Jim Jarmusch wordt De Vooruit ook de plaats van afspraak voor de wereldpremière van zijn nieuwste soundtrackproject tijdens VIDEODROOM 2025. Das Cabinet des Dr. Caligari uit 1920 is een meesterwerk van de stille cinema en wordt gezien als de grondlegger van het Duitse expressionisme in film. Jozefs soundtrack zal - naar eigen zeggen - bestaan uit een mengeling van zijn welbekende hypnotische luit en slide passages, trage drones op elektrische gitaar, geluidscollages allerhande én spoken word.

Over Das Cabinet des Dr. Caligari
Deze klassieker ontstond in de hoofden van de twee gedesillusioneerde vrienden Carl Mayer en Hans Janowitz, die na WOI een statement wilden maken over het effect van een tirannieke autoriteit op een passieve, in slaap gewiegde bevolking. Geïnspireerd door de voorstelling van een hypnotiseur schreven ze het scenario van Das Cabinet des Dr. Caligari, waarin de mysterieuze Dr. Caligari in een klein Duits dorpje arriveert, met de slaapwandelende Cesare als moordwapen. Of is de verteller van het verhaal toch minder betrouwbaar dan we zouden denken?

Regisseur Robert Wiene liet zich inspireren door het Duitse expressionisme dat in beeldende kunst en theater sier maakte. De asymmetrische geometrische decors, het theatrale gebruik van licht en schaduwen en morbide sfeer waar paranoia en horror van afdruipen, maken van deze cultklassieker een surrealistische droom. De film gaf de Duitse filmindustrie een gigantische boost na de verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog, maar hintte ook naar de opkomst van het fascisme in de Weimar-periode en de daaropvolgende nachtmerrie.

De invloed van Dr. Caligari is te zien in ontelbare Duitse films uit het interbellum (Der Golem, Nosferatu, Metropolis, ...) maar laat zich ook voelen in de latere Universal-horrorklassiekers, het gehele film noir-genre tot en met de kitscherige gothic van Tim Burton. De thema's van brainwashing en het gevaar van een charismatische leider zonder scrupules blijven tot op vandaag pijnlijk relevant. Dr. Caligari heeft na meer dan 100 jaar niets van zijn kracht ingeboet en is een 'must see' voor iedere filmliefhebber.

Over Jozef van Wissem
Jozef van Wissem is een Nederlandse luitspeler en componist die zich niet laat vastpinnen op één genre. Als we het dan toch moeten omschrijven, gooien we het op avant-gardistisch minimalisme met een scheut barok, maar daarmee is de kous nog lang niet af.

Hij heeft erkenning gekregen voor zijn innovatieve benadering richting de "bevrijding van de luit", zoals hij het zelf omschrijft. Zijn tijdloze muziek wordt vaak omschreven als hypnotiserend, ingetogen en spookachtig sfeervol, waarbij schoonheid samengaat met een donker, meditatief randje. Zijn teksten hebben een mythische christelijke aantrekkingskracht en behandelen thema's als liefde, geloof en het hiernamaals, vaak met een repetitieve, mantra-achtige kwaliteit. Hij studeerde luit in New York bij Patrick O'Brien in de jaren 1990 en heeft sindsdien een carrière opgebouwd die een brug slaat tussen klassieke tradities en moderne geluiden zoals drones, elektronica, veldopnames en zang.

Hij is een veelvuldige samenwerkingspartner van filmmaker en muzikant Jim Jarmusch, onder andere voor de bekroonde soundtrack van Only Lovers Left Alive, waarvoor Van Wissem in 2013 de Cannes Soundtrack Award won. Een wereldtournee met Jarmusch en hun vijfde plaat The Day the Angels Cried werd uitgebracht op 6 juni 2025.

Zijn solowerk omvat albums als Stations of the Cross (2008) dat Wire Magazine bestempelde als een meesterwerk, New Lute Music for Film (2013) en Behold! I Make All Things New (2022) en filmscores voor bijvoorbeeld Un prince (2023).

Van Wissem toert veel en treedt op in uiteenlopende zalen, van rockfestivals tot kerken, en heeft samengewerkt met artiesten als Tilda Swinton en Zola Jesus. In 2019 kreeg hij de opdracht van La Cinémathèque française om de stille horrorfilm Nosferatu (1922) te scoren. Hij bracht de soundtrack in 2022 uit op zijn eigen Incanubulum-label. In 2022 waren vier van zijn composities, waaronder het vocale stuk Love Destroys All Evil te horen in HBO's Irma Vep Series (met Alicia Vikander in de hoofdrol). In 2023 leverde Van Wissem de score voor de met een Cannes Award bekroonde film Un prince. Zijn laatste projecten zijn het album The Night Dwells in the Day uit 2024. In 2024 kreeg Van Wissem de opdracht om de stomme film The Fall of the House of Usher (1928) te scoren. In 2026 brengt hij zijn nieuwe live score voor Das Cabinet des Dr. Caligari (1920) in première, met de avant-première op VIERNULVIER en Film Fest Gents unieke soundtrack en cultfilmfestival VIDEODROOM in september 2025.