Before Hollywood 3: Amerika in Overgang

Programma 3: Amerika in Overgang

Ancient Temples of Egypt (1912)
Princesss Nicotine, or the Smoky Fairy (1909)
A Tin-Type Romance (1910)
The Usurer (1910)
The Dream (1911)
Winning an Heiress (1911)
First Air-Mail Delivery (1911)

Inleiding

Tijdens de eerste twee decennia van de film (1895-1915) werden de schermen van de Verenigde Staten overspoeld door een weelde aan experimentele werken naarmate filmmakers de grenzen en de mogelijkheden van dit nieuwe medium probeerden af te tasten. Jammer genoeg zijn veel van deze vernieuwende films verloren gegaan. Andere zijn bewaard gebleven dankzij de inspanningen van toegewijde filmarchivarissen. Die zeldzame laat negentiende- en vroeg twintigste-eeuwse werken, waarvan vele nog maar pas werden teruggevonden en/of gerestaureerd, vormen een uitzonderlijk belangrijk onderdeel van de esthetische en culturele geschiedenis van Amerika. Na hun oorspronkelijke vertoning rond 1900 werden ze evenwel zelden of nooit gezien door het grote publiek, filmstudenten of filmhistorici.

De verzameling films die we hier voorstellen voor het publiek van vandaag werd geput uit vijf vooraanstaande Amerikaanse filmcollecties: die van het American Film Institute, het International Museum of Photography van het George Eastman House, de Library of Congress, het Museum of Modern Art en het Filmarchief van de University of California Los Angeles. Wij waren ons bewust van de rijkdom van de verzameling films die aan hun zorgen waren toevertrouwd. Elk van deze archieven verrijkte haar collectie door een intensief beleid van bewaring en restauratie. Zij waren het allen eens over het nut van een reizende tentoonstelling om de vroegste jaren van de Amerikaanse film aan een ruimer publiek voor te stellen.

Verscheidene factoren bepaalden onze selectie voor deze Before Hollywood. Het was onze wens dat de films dezelfde visuele kwaliteit bieden als toen ze door hun oorspronkelijke publiek gezien werden. We zochten tevens naar het onverwachte, naar verrassing: de vernieuwingen van de vroege Amerikaanse filmmakers worden internationaal erkend, maar weinig bioscoopbezoekers van vandaag kennen de prachtig handgekleurde dansfilms van toen uit eerste hand. We namen minder bekende werken van Amerika's meest beroemde filmpioniers op in deze tentoonstellingen - bv. van Porter, Griffith, DeMille - en zochten evengoed naar minder bekende filmmakers. Dat verplichtte ons ertoe verder te gaan dan de meest gangbare entertainment-films van die tijd. We keken ook naar nieuwsbeelden, animatie, trukagefilms en komedies. Het werk was uitermate lonend: slechts weinig kunstvormen geven een zo levendig beeld van de mores, de waarden en levensomstandigheden van een tijdperk als de film, en juist zulke 'kleinere' films zijn vaak het meest onthullend. Net zoals de narratieve elementen van deze populaire kunst ons veel vertellen over het publiek waarvoor ze werd gemaakt, zo bieden hun fotografische aspecten ons een boeiend document van de tijd en de plaats waar de films werden gemaakt. InThe Black Hand(Biograph 1906) bijvoorbeeld worden immigranten en hun waarden vastgelegd met verborgen camera's in de straten van Manhattan. Hier vinden we scherpe observaties over de mentaliteit en het leven van het Amerika van de eeuwwisseling. Ten slotte trachtten we een zo ruim mogelijke waaier van genres aan te bieden: actualiteitsbeelden (met documentaires en reisverslagen), komedies (met trukagefilms, achtervolgingen en animatiefilms), drama's en melodrama's en sociaal geïnspireerde films - alle gekozen uit een ruime waaier van de toenmalige productiehuizen.

De tijd waarin de films gemaakt werden wordt weerspiegeld in hun verhalen en beelden. De tijd, of juister, de productiedatums, bepalende chronologie van Before Hollywood. Daarnaast werden de programma's tevens rond een bepaalde 'topic' gegroepeerd, bv. patriotisme, vrijage en huwelijk, misdaad, vrouwen, de pioniersgeest etc. Op die manier trachtten we een beeld op te hangen van de verschuivingen en de steeds vloeiende stroom van nieuwigheden waaraan het publiek destijds werd 'blootgesteld'.

De vijf archiefcollecties die voor Before Hollywood werden geraadpleegd vormen een onschatbare bron voor de kennis van de geschiedenis van de film en voor de kennis van de historische en culturele context waarbinnen hij ontstond. Helaas kunnen de specialisten de snelheid waarmee de nitraatfilms van voor 1950 teloorgaan niet bijhouden en gaat veel filmmateriaal verloren. Veel van de films die toch op tijd gerestaureerd werden worden dan weer niet gezien, behalve dan misschien door een handjevol specialisten en studenten. Het was de bedoeling van Before Hollywood dit interessante en belangrijke materiaal uit de Amerikaanse geschiedenis aan het grote publiek voor te stellen. (Jay Leyda)