Vlaanderen dreigt nieuwe culturele cinematrein te missen
Er zijn de jongste tijd nieuwe vormen van kijken en vertonen ontstaan maar voor velen is de filmzaal nog altijd de meest ideale vorm om een film te bekijken. Maar in Vlaanderen zijn er amper zes arthouses voor een film met een cultureel profiel. Nederland daarentegen telt er honderd en in Frankrijk zijn er duizend arthouses. Mensen moeten in Vlaanderen vaak vijftig kilometer of meer rijden om een specifieke titel te zien. In 2015 kochten alles samen 372.750 mensen een ticketje voor een van onze zes arthouses. ‘Le tout nouveau testament’ van Jaco Van Dormael was daarbij de uitgesproken topper, gevolgd door ‘Youth’ van Paolo Sarantino en ‘D’Ardennen’ van Robin Pront op de derde plaats. Opmerkelijk was dat geen enkele arthouse titel eveneens voorkwam in de door de ‘Minions’ aangevoerde top tien van de gewone bioscopen.
Vorig jaar startte het VAF een onderzoek naar de cultuurcentra die, in het kader van hun opdracht alle kunsten aan bod te laten komen, ook film vertonen. Daaruit bleek dat de CC, weliswaar met aan ander concept van vertoning, iets meer toeschouwers halen dan de arthouses zelf. De toptitel in de cultuurcentra was ‘Brabanconne’ van Vincent Bal en daar kwam ‘Le tout nouveau testament’ uit op de tiende plaats. Het CC Strombeek-Grimbergen haalt met 17.565 het hoogste aantal bezoekers gevolgd door Heist-op-den-berg – CC Zwaneberg met 12.874 toeschouwers.
Zowel op het vlak van de arthouses als van de cultuurcentra beweegt er wat. Volgend jaar opent een nieuw complex in de Leuvens Vesaliusstraat, Lumière plant nieuwe zalen in Mechelen nadat het een vierde zaal opende in Lumière-Brugge en het verbouwde CC Evergem zal volgend jaar digitale projectie (DCP) installeren en het nieuwe CC van Zaventem voorziet van bij de opening DCP infrastructuur. Bij het onderzoek naar de vertoningplekken wil Erik Martens de rol van de overheden bekijken. In Nederland wordt de lokale culturele vertoning vanuit de gemeenten ondersteund en in Franstalig België vanuit de Franse gemeenschap. “In Vlaanderen ontbreekt er dynamiek”, zegt Erik Martens en, “we zitten met een grote achterstand die morgen niet zal verdwenen zijn. De inhaalbeweging zal tijd vergen”. In afwachting heeft hij een hele reeks aanbevelingen uit zijn onderzoek samengebald in een heuse gouden gids. Deze brochure zal naar de filmsector worden gestuurd en ook naar de filmdistributeurs omdat hun relatie en communicatie met de cultuurcentra voor verbetering vatbaar is. Bedoeling van dat alles is een beter zicht te krijgen op de diversiteit binnen de bioscoopsector. Want ook in bioscopen met een meer traditionele commerciële programmatie wordt soms bewust ruimte gemaakt voor de artistieke film.
Aan dat bioscooponderzoek werd nog een debat gekoppeld over het steeds toenemende illegale kijkgedrag dat het economisch businessmodel van de filmsector ondergraaft en in het gedrang brengt. België is daarbij met 31 procent illegaal downloaden de slechtste Europese leerling want het EU-gemiddelde is 25 procent. De toename van het illegaal kijken werd geïllustreerd met twee Vlaamse films. In 2012 werden 12.000 bestanden van ‘Rundskop’ van het net gehaald terwijl er op een week tijd 1340 illegale sites werden verwijderd toen ‘The Broken Circle Breakdown’ in omloop kwam. Merkwaardig genoeg piekt het illegaal kijken niet altijd bij een bioscooprelease, wel als de dvd op de markt komt. Bij de tv-serie ‘The Bridge’ werd er 40.000 keer illegaal gedownload, ‘Shaun, The Sheep’ had zijn legale verkoop kunnen zien stijgen met 120.000 exemplaren. Jong en oud laten zich niet onbetuigd: 5,9 procent van de twintigjarigen kijken wekelijks naar Popcorn Time en 1,4 van de 65-plussers volgt hun voorbeeld. Merkwaardig genoeg wordt dat gedrag beïnvloed door ons technisch sterk internet. “We zetten de kat bij de melk”, merkte Tom Ivens (iMinds-MICT) op. Oplossingen? Wie illegaal kijkt moet er op worden gewezen dat hij een inbreuk pleegt en oneerlijke concurrentie in de hand werkt. Daarnaast moet het legaal aanbod groter worden en moeten producenten wellicht op een nieuwe manier hun rechten verkopen.