One Shot Cinema februari: GOING CLEAR: SCIENTOLOGY & THE PRISON OF BELIEF

Gebaseerd op het boek 'Going Clear: Scientology, Hollywood & The Prison of Belief' formuleert Gibney een scherpe aanklacht tegen de omstreden Amerikaanse religieuze organisatie, waar deze sekte behoorlijk mee verveeld zit. In de documentaire versie van het boek van Lawrence Wright verdween het woord ‘Hollywood’ uit de titel, wat niet belet dat de link tussen Hollywoodsterren en Scientology een van de items is die deze documentaire zo fascinerend en ook zo schokkend maakt.

In de Going Clear blikken enkele aan de filmindustrie gelieerde ex-leden met schaamte en bitterheid terug op wat ze meemaakten aan intimidatie, hersenspoeling en fysiek geweld. Maar uit datzelfde Hollywood komt ook de meest vurige propagandist van de bizarre geloofsovertuiging van de gestoorde stichter L.Ron Hubbard: een compleet opgefokte Tom Cruise die door de huidige leider David Miscavige als belangrijkste attractie wordt opgevoerd op grootse bijeenkomsten, die in hun Nazi-achtige grandeur en iconografie wel geregisseerd lijken door Derde Rijk architect Albert Speer.
Wie Tom Cruise de deugden van de Scientology leer hoort prijzen en ziet hoe hij de creepy Miscavige bewierookt als de greatest human being die hij ooit heeft ontmoet (‘en ik heb heel wat wereldleiders gesproken,’ voegt hij er fijntjes aan toe), zal nooit meer met dezelfde blik naar een van zijn vertolkingen kunnen kijken.

Onthutsend is ook in welke mate Scientology zich inmengt in het privé-leven van de megastar. Zo bekent ex-aanhanger Mark Rathbun hoe de organisatie de ontbinding van Cruise’s huwelijk met Nicole Kidman hielp faciliteren omdat ze tegenkanting van haar voelden en ze hun kinderen niet volgens de Scientology-leer wilde grootbrengen (Kidman was trouwens al verdacht omdat ze de dochter was van een Australische psycholoog).

De focus van de film ligt op de getuigenissen van acht ex-leden die hun ‘ontrouw’ duur betalen en nu nog door Scientology leden bedreigd en geïntimideerd worden. Wat nog maar klein bier is vergeleken met de psychische en fyzieke vernederingen die ze ondergingen. De belangrijkste van die getuigen is scenarist-regisseur Paul Haggis (van het Oscar-winnende 'Crash') die al de centrale figuur was in het verhaal 'The Apostate' dat Lawrence Wright in 2011 in The New Yorker publiceerde en als basis voor zijn boek diende.

De vraag waarom vele leden (onder wie nog een andere Hollywoodgrootheid: John Travolta) zich zo gretig laten domineren en manipuleren wordt niet direct beantwoord maar kan toch ten dele verklaard worden door de sluwe methodiek van de organisatie. Een deel van de opleiding bestaat uit gefilmde sessies waarbij de volgelingen in hun zoektocht naar zelfverbetering trauma’s opbiechten die later tegen hen kunnen gebruikt worden. Die mogelijke chantage verklaart ook hun angst om hun mond voorbij te praten.

Alex Gibney, maker van gevierde onderzoeksdocumentaires ('Taxi to the Dark Side', waarvoor hij in 2008 de Oscar won; 'The Armstrong Lie'; 'Enron: The Smartest Guys in the Room'; en recent nog de vier uur durende Frank Sinatra documentaire 'All Or Nothing At All') staat bekend voor de uitgebreide research die telkens aan zijn werk ten grondslag ligt.

Dat is voor 'Going Clear' (Clear is een Scientology term) niet anders. Uit een mix van nieuwe gesprekken (ook met Wright die voor zijn boek de beweging bestudeerde maar nooit zelf lid werd) en een montage van archiefmateriaal en Scientology videos reconstrueert Gibney ook de woelige geschiedenis van de zelfhulpreligie, van hoe stichter en pulp sci-fi auteur L.Ron Hubbard met zijn tekst 'Dianetics: The Modern Science of Mental Health' de funderingen van de geloofsovertuiging legde, tot hoe zijn sinistere opvolger David Miscavige na Hubbards dood in 1986 het roer overnam en van de Church of Scientology een machtige en steenrijke organisatie maakte met een imperium aan vastgoed in de belangrijkste wereldsteden. Een belangrijk element in de financiële opgang was de uitkomst van de clash met de I.R.S., de Amerikaanse fiscus. Na jarenlang Scientology als een commerciële onderneming te hebben beschouwd, (het opklimmen van ‘de ladder naar zelfbevrijding’ is een lange en kostelijk zaakje waarbij de leden voor elke trede flink wat geld moeten ophoesten) erkende de I.R.S. in 1993 Scientology als een kerk, met de bijhorende belastingsvrijstelling. Die beslissing bracht Scientology miljoenen op en bezorgde de organisatie ook een door de overheid bekrachtigde legitimiteit.

Uiteraard pretendeert 'Going Clear' geen volledigheid. Zo gaat de film voorbij aan een cruciale episode uit de late jaren zestig waarin Scientology letterlijk ter zee ging, Hubbard zichzelf omdoopte tot Commodore en in drie heringerichte boten met een elitekorps van rekruiten de Middellandse zee afschuimde, op zoek naar nieuwe getrouwen en geldschieters. Een periode die wel gedocumenteerd werd in 'The Master' (2012), Paul Thomas Andersons fictionele benadering van de figuur van Hubbard en het ontstaan van Scientology.

In een wereld waarin I.S. lustig rekruteert, oorlog en godsdienst vaak in één adem worden genoemd en op vele plekken militant atheïsme en georganiseerde religies met elkaar botsen, is een film over de origine, de invloed en de business praktijken van een omstreden geloofsovertuiging actueler en revelanter dan ooit. Thema’s waar je eindeloos kan over debateren. Maar die je ook in een zin kunt samenvatten, zoals Paul Haggis dat doet in deze documentaire: ‘Belief is a way of evading thinking for yourself.’

'Going Clear: Scientology & The Prison of Belief', elke woensdag in februari om 20:30 uur in KASKCinema, Godshuizenlaan 4, Gent. Tickets zijn te reserveren via kaskcinema.be. Film Fest Friends mogen op vertoning van hun ledenpas gratis naar de vertoning.