Courtisane 2022 brengt een filmweefsel vol relaties

Courtisane stelt zichzelf voor als een platform voor film en audiovisuele kunsten waar de relatie onderzocht wordt tussen het beeld en de wereld, de esthetiek en de politiek, het experiment en het engagement. Cinema is, aldus Courtisane, een soort land dat nergens geografisch voorkomt maar dat we, met de woorden van filmcriticus Serge Daney, “met liefde bereizen, steevast op zoek naar nieuwe avonturen en perspectieven”. Volgens Courtisane moeten die gedeeld worden en daarom bestaat het festivalprogramma uit een weefsel van cinematografische werken die het voorbije jaar “indruk hebben gemaakt, oud en nieuw, lokaal en internationaal, kort en lang”.

Grenzen aftasten

Omdat er bij Courtisane ook grenzen worden verlegd, ondervraagd of afgetast is Kind Hearts van Gerard-Jan Claes en Olivia Rochette een ideale openingsfilm. Billie en Lucas, de twee hoofdpersonages, ontmoeten elkaar op de Brusselse foor. Ze staan voor het begin van hun universitaire studies. Hun denkbeelden over de toekomst, hun twijfel over relaties en hun verwachtingen van het leven als volwassene vormen de basis voor gesprekken met vrienden en onder elkaar. Volgens Olivia Rochette lijkt het een fictiefilm maar is het eigenlijk een documentaire. Op de jongste Berlinale werd Kind Hearts bekroond met de Grand Prix van de Generation 14 Plus. Ondanks de vertoning op het jongerenluik is het volgens de makers geen echte jeugdfilm maar zullen verschillende generaties er zich in herkennen.

Orpheus

Ook de slotfilm van de 21ste Courtisane editie, Orpheus van Vadim Kostrov, speelt af op de breuklijnen tussen documentaire en fictie. De amper 23-jarige Kostrov heeft al negen films gedraaid en wordt als een groot Russisch talent beschouwd. Zijn Orpheus speelt zich af in Nijni Taguil, een industriestad in de Oeral waar Kostrov geboren werd. Hij vertrok naar de hoofdstad en keert naar Nijni Taguil terug om er zijn vroegere vriendin Anya te bezoeken. Dat vormt het vertrekpunt voor een portret van jonge mensen in het hedendaagse Rusland. Wie is daarbij Orpheus, de filmmaker? En is Anya zijn Eurydice? De film herinnert er ons aan dat Orpheus niet alleen de minnaar is die zijn geliefde niet aan de dood kan onttrekken, maar ook een rouwende dichter. Orpheus zou ook Anya kunnen zijn...

Kettingbrief

Prism van Rosine Mbakam, Eléonore Yameogo en An van. Dienderen speelt zich gedeeltelijk dichter bij huis af. In deze als een kettingbrief opgebouwde film trekt An van. Dienderen van de KASK-tuin naar een studio waar een kleurentestscène met een witte man en een vrouw van kleur wordt gedraaid. Rosine Mbakam voert een reenactment op van het Portrait d’une femme noire van Benoist en probeert om zichzelf in een beeld te filmen met haar witte man en hun zoon. Eléonore Yameogo vertelt over de moeilijkheden die ze ondervond bij de belichting van haar huid door een cameraman en regisseur.

Belichting

In deze experimentele documentaire dienen de verschillen in huidskleur als vertrekpunt om ervaringen met de beperkingen van het filmmedium te verkennen. De belichting van de camera’s werd immers altijd berekend voor de witte huid. Is er in de filmcultuur dus een soort technisch racisme? Prism werd al vertoond op de innovatieve sectie van het jongste filmfestival van New York en dezer dagen op het internationale documentaire festival CPH: DOX in Kopenhagen. De voorstelling in Gent loopt parallel met die in de Siantou school in Yaoundé in Kameroen. Nadien loopt de discussie met de maaksters eveneens simultaan in Gent en in Yaoundé.

Relaties

In bijna alle geselecteerde films gaat het over relaties tussen verschillende elementen. Grasduinend komen we bijvoorbeeld terecht bij Inner Outer Space van Laida Lertxundi een 16 minuten durende kortfilm over relaties tussen personages, tussen personages en het landschap, tussen beeld en klank maar is ook een deconstructie van het productieproces die de materialiteit en de trucs van het filmen belicht. Constant van Sasha Litvinseva & Beny Wagner is een reis door de sociale en politieke geschiedenis van het meten. De film verkent drie verschuivingen in de geschiedenis van de standaardisatie van metingen, van de landmeting die de privatisering van het Europese land in de vroegmoderne tijd stuurde, via de Franse Revolutie die de Metrische Revolutie stuurde, tot de conceptuele dematerialisatie van metingen in het hedendaagse tijdperk van Big Science. Elk hoofdstuk schetst de relatie tussen standaardisatie van metingen en ideeën over egalitarisme, ‘agency’, rechtvaardigheid en macht.

Instrument

Artist in Focus, de in Brasilia geboren Ana Vaz, werkt met film als een instrument en zij is zowel filmmaker als kunstenaar. Haar films bieden een kritische reflectie op de relaties tussen kolonialisme, moderniteit en de naderende ecologische rampspoed. Haar complex gelaagde films speculeren over de relaties tussen mythe en geschiedenis, het zelf en de ander. Naar eigen zeggen staat “cinema ons toe om met bredere of smallere ogen te kijken, ons perspectief te veranderen”. Courtisane toont niet alleen werken van Ana Vaz maar laat haar werk ook dialogeren met films die essentieel blijven voor haar praktijk en houding tegenover cinema. Daaronder werk van Marguerite Duras en Glauber Rocha.

Klankkunstenaar

Trevor Mathison, componist, sound designer en klankkunstenaar is de tweede Artist in Focus op deze Courtisane editie. Het rondom hem opgebouwde programma is een eerste luik binnen Echoes of Dissent, een Courtisane traject dat de hegemonie van het oog en de daaruit volgende miskenning van het oor wil pareren door de verhouding tussen cinema en politiek te beschouwen vanuit het standpunt van het geluid. Mathison was lid van het Black Audio Film Collective (1982-1998) dat evenveel nadruk legde op “audio” als op “film”. Hij vervaardigt telkens opnieuw diep resonerende klankwerelden op basis van wat hij zelf bestempelt als “post-soul noise”. In 2019 verzorgde hij de klankband voor Garret Bradley’s America, een herinterpretatie van een vergeten geschiedenis van Afro-Amerikaanse cinema. Hij wordt beschouwd als de “stille centrifugale kracht die schuilgaat achter de zwarte Britse esthetiek”.

Encontros

Het programmaonderdeel Encontros wordt gelinkt aan het oeuvre van de vorig jaar overleden Pierre-Marie Goulet. Encontros is niet alleen de titel van een van zijn films maar ontmoetingen vormden ook het hart van het zijn leven en werk. Hij bracht onvermoede geografische, culturele en filmische verbanden bij elkaar. Vooral bij muzikale en andere culturele elementen die vergeten waren en die hij herboren liet worden. In zijn oeuvre horen we de echo’s van de tijd, niet als klaagzang over wat verloren is, maar om ruimte te maken voor al wat leeft. Encontros brengt werk samen van Pierre-Marie Goulet, Margarida Cordeiro en Antonio Reis, Paulo Rocha en Manoel de Oliveira. Met daarnaast ook films van Jean-Daniel Pollet, goede vriend van Goulet, met wie hij een diepe liefde deelde voor de plaatsen, rituelen, het geheugen en de cultuur van de Middellandse Zee.

www.courtisane.be