Cannes duikt de geschiedenis in

De ironie van het lot wil dat Martin Amis, de auteur van het boek The Zone of Interest overleed op de dag dat de verfilming ervan in Cannes werd voorgesteld. Regisseur Jonathan Glazer, bekend van Under the Skin, omkadert zijn eerste film sinds tien jaar muzikaal. Net alsof hij aan het begin en het einde een rustige sfeer wil scheppen. Na de ouverture zien we een idyllisch beeld van een familie die aan de oever van een meer aan het picknicken is. Nadien keert iedereen naar huis terug en bevinden we ons in de villa van Rudolph Höss, de kampcommandant van Auschwitz. Ze ligt net buiten het kamp en we horen geschreeuw, geroep en getier vanuit het kamp. In de verte zie je een zwarte rookpluim. Dat alles heeft niet de minste invloed op het gezin Höss.

Piekfijn

Het leven gaat er zijn gewone gang en op een dag krijgt Höss bezoek van de vertegenwoordigers van de firma Topf die hun plannen ontvouwen voor een nieuw crematorium. Bedoeling is om het verbrandingsproces te versnellen. Höss is enthousiast en zal de plannen verder bespreken met zijn oversten. Daar staat hij bijzonder goed mee.

Zijn vrouw Hedwig doet intussen alles om het leven zo aangenaam mogelijk te maken. Ze organiseert feestjes voor vriendinnen en voor de kinderen, verzorgt een piekfijne bloementuin en paradeert met een bontjas en juwelen afkomstig van de joden die “aan de andere kant van de muur zijn”. Höss krijgt op een bepaald moment te horen dat hij naar Oranienburg zal worden overgeplaatst en als zij dat te weten komt, doet ze er alles aan opdat er aan dat goede leventje in Auschwitz geen einde zou komen…

Suggestief

The Zone of Interest is samen met Son of Saul zonder twijfel één van de beste Holocaustfilms die ooit werd gedraaid. Eén van de origineelste ook: Glazer toont op een heldere, scherpe manier de tegenstelling van wat er binnen en buiten Auschwitz omgaat. Bij het “binnen” gaat het alleen maar om de suggestie. Je ziet niks maar je weet maar al te goed wat er gebeurt. De sound design doet zijn werk. Enkele historische feiten, o.a., de planning om de Joden uit Hongarije naar Auschwitz te deporteren, volstaan om één van de donkerste bladzijden uit de geschiedenis op te roepen. En de wijze waarop Glazer Höss met de gevolgen van zijn eigen daden confronteert is zonder meer subliem. Wat een film! Voor Cannes had hij nog geen verdeler. Nu wordt er om gevochten.

Hagepreken

Met deze 76e editie neemt Cannes dus een duik in de geschiedenis. In Firebrand keren we zelfs terug tot in de jaren 1540. Engeland wordt dan geregeerd door de roemruchte Hendrik VIII, getrouwd met Catherine Parr, zijn zesde en laatste vrouw. Zij vervangt haar man terwijl hij tegen Frankrijk vecht en wordt alom geacht. Catherine is een vrijgevochten vrouw en is bijzonder geïnteresseerd in de hagepreken van Anna Eskow die pleidooien houdt voor meer toegankelijke religieuze teksten. Het volk moet niet langer worden toegesproken door priesters met Latijnse teksten. De volkstaal moet de nieuwe norm worden. Wie dat predikt gaat echter in tegen de wil van de koning. En daar is Catherine zich zeer bewust van. Er ontstaat paniek als haar man vroeger dan voorzien thuiskomt. Ze kent het lot van haar voorgangsters maar al te goed. Daarom legt ze zich toe op het opvoeden van haar stiefkinderen. De hofintriges, in het bijzonder die van monseigneur Gardiner, maken het haar niet makkelijk en dat Anna gevat en verbrand werd maakt haar nog alerter. Daarbovenop komt nog de zorg voor de zieke koning. Volgens zijn dokters heeft hij niet zolang meer te leven…

Spel

Firebrand is gebaseerd op het boek Queen’s Gambit van Elisabeth Freemantle en gedraaid door de Braziliaanse regisseur Karim Aïnouz. Hij geeft toe dat hij zo goed als niets weet over Britse geschiedenis maar de kans niet wilde missen om tekeer te gaan tegen een instelling als de monarchie. Dat Catherine een vrijgevochten vrouw is, was ook mooi meegenomen. Verwacht van de film dan ook geen Braziliaanse versie van The Crown. De film gaat over “men and war”, een thema dat in de loop van de geschiedenis alsmaar opduikt. Daar plaatst de regisseur de rol van Catherine tegenover als grondlegster van 45 jaar lang vrede en voorspoed tijdens de heerschappij van Elisabeth I. Die vertelt trouwens het hele verhaal als een soort hulde aan haar stiefmoeder.

Aankleding

Bij de letterlijke aankleding van dit verhaal werd kosten noch moeite gespaard. Kostuums lijken afkomstig uit schilderijen van toenmalige hof- en andere schilders. Ze verstikken ook haast het personage van Catherine die terecht wordt geciteerd als schrijfster van een paar gebedenboeken: de eersten van de hand van een vrouw. Liefhebbers van een wild leven aan een koninklijk hof komen ook aan hun trekken. De regisseur bespeelt met verve het gemompel en gekonkel van de hoofdpersonages en kan maar niet genoeg krijgen van beelden van het vieze, stinkende, rottende been van Hendrik VIII. Of van de bloederige miskraam van Catherine. Eén en ander leidt de aandacht af van wat Catherine betekent heeft. Zijn aanpak reduceert haar rol. En maakt dat zijn film zakt tot op het peil van een weekendfilm. Geeft hij Catherine daarom in extremis nog een hoofdrol in de dood van Hendrik VIII? Met de echte geschiedenis heeft die niets te maken en we kunnen alleen maar de Variety-recensent beamen als die besluit met “er zijn er voor mindere ketterijen op de brandstapel geëindigd”. Een onherkenbare Jude Law als Hendrik VIII en Alicia Vikander als Catherine worden als commerciële troeven uitgespeeld.

Belichten

Wanneer regisseurs dezer dagen een historisch thema aansnijden, is dat vaak met de bedoeling om de rol van een vrouw meer te belichten. Dat stond Maïwenn zeker voor ogen toen ze Jeanne du Barry draaide, de openingsfilm van deze 76e festivaleditie. Met dit historisch drama wilde ze in de voetsporen treden van Sofia Coppola en haar Marie-Antoinette. Jeanne du Barry leefde aan hetzelfde hof als de heldin van Coppola. Maar ze kwam via andere wegen bij Louis XV terecht. Jeanne was van een lagere komaf en werd geroemd om haar schoonheid en door sommigen ook wegens haar intelligentie. Ze werd door een kennis van haar voorgesteld aan de Franse koning maar moest eerst trouwen met iemand van adel voor ze aan het hof mocht verblijven. Daar was ze, wegens haar achtergrond als prostituee, nooit echt welkom hoewel ze Louis XV enkele jaren gelukkig kon maken. Na zijn dood werd ze naar een klooster verbannen, verraden en terechtgesteld. Maïwenn gebruikt haar personage om de hofhouding te ontmaskeren maar ook Jeanne, komt net als Catherine, niet genoeg uit de verf. Maïwenn komt niet verder dan het tonen van mooie prentjes. Aangenaam om door te bladeren, maar daar blijft het dan ook bij. Wie verwacht had dat Johnny Depp de toorn van veel festivalgangers over zich zou gekregen hebben naar aanleiding van zijn proces in verband met huishoudelijk geweld tegenover zijn ex Amber Heart, kwam bedrogen uit. Er was alleen aandacht voor zijn slechte tanden! "O tempora, o mores", zou Cicero gezegd hebben.

Luisteren

Bij een film als About Dry Grasses van Nuri Bilge Ceylan volstaat het niet om te bladeren door de mooie plaatjes. Je moet daarbovenop luisteren naar wat de personages te vertellen hebben. En dat is dit keer opnieuw heel wat. Het gaat ondermeer over de zin van politieke actie, wat daar ook de gevolgen van kunnen zijn. Zoals bij Nuray die bij een aanslag een been verloor. Zij is een collega van Samet en Kenan. Samet geeft lessen plastische kunst aan een school in Anatolië en hoopt op een overplaatsing naar Istanbul. Plots wordt hij samen met Kenan beschuldigd van grensoverschrijdend gedrag en lijkt het erop dat hij zijn mutatie kan vergeten. Het leven gaat intussen verder. Zo goed en zo kwaad mogelijk. Samet merkt dat Nuray zich meer aangetrokken voelt tot Kenan en is jaloers. Hij saboteert zelfs een etentje dat zij voor beiden organiseert. En dat heeft zo zijn gevolgen.

Tsjechov ligt opnieuw op de loer in dit aangrijpend menselijk drama waarin de middelmaat op een ongeziene manier kunstzinnig wordt ontleed en aangeklaagd. Je ziet hoe Samet tot het droge gras verwordt waarop hij op het einde van de film trapt. Normaal komt deze film zaterdag ook op het palmares terecht.