Tema (The Theme)

Panfilov tekent in deze film de midleven­crisis van een gevierde, door de jaren heen persoonlijk en creatief steeds tammer geworden, toneelschrijver, tegen de achtergrond van de (poging tot) emigratie naar Israel van een jongere collega. De beide mannen ontmoeten elkaar nauwe­lijks . Schakel is de fascinatie van de ou­dere schrijver voor de vriendin van de emigrant in spe . Als de eerste zich in een lamlendige bui stiekem toegang heeft ver­schaft tot haar huis, luistert hij nood­gedwongen het hartverscheurend afscheid van hen beiden af. De jonge schrijver houdt van de vrouw maar blijft doof voor haar smeekbeden, omdat hij geen afstand wil doen van zijn artistieke integriteit. «Liever sterf ik in Israel van heimwee, dan hier van haar», barst hij uit. Die pathetische woorden brengen de gearri­veerde, naast de koelkast verstopte, to­neelschrijver, in staat van woedende ver­twijfeling . Hij voelt zich artistiek ge­sproken een lafaard. Let wel, Panfilov is niet ongenuanceerd . De emigrant is voor hem geen held en evenmin maakt hij van de vertwijfelde schrijver de sukkel waar die zichzelf voor houdt.Daarnaast bespot Panfilov in Tema de pseudo-kennis van ambtenaren en hun desondanks machtige posities. De schrijver, op jacht naar rust en inspiratie op het besneeuwde platteland, ontmoet een politieagent die, allerlei feitjes debi­terend over literatuur en toneelkunst, pijnlijk nauwkeurig de regel opvolgt. Bij hem valt er niets te «ritselen», niet omdat hij daar principiële bezwaren tegen heeft, maar omdat hij er te saai voor is. Hij geeft de schrijver, na hem zijn waardering te hebben opgedrongen en hem een ge­signeerd exemplaar van een van zijn wer­ken te hebben afgetroggeld, onbarmhartig de bekeuring die hem formeel toekomt en betreurt vervolgens niet begrijpend de zwakke zenuwen van « deze mensen die toch alles voor elkaar hebben». De acteurs spelen zonder uitzondering, tot in de kleinste bijrollen toe, prachtig, vooral Michaïl Oeljanov als de gedesillusioneerde middelbare schrijver en Inna Tsjoerikova als de mooie jonge vrouw die zijn obsessie wordt. (H.B.in NRC)