Tcherike-ye Tara (Ballad of Tara)

BAHRAM BEYZAÏ
Studeerde literatuur aan de universiteit van Teheran, vanaf 1971 lesgever aan kunstfakulteit van Teheran. Beyzaï schreef zo'n 20 toneelstukken, 3 essays over toneel, en 6 films, die allen onuitgegeven zijn in België: 2 kortfilms, AMOE SIBILOE (De besnorde oom '70) en SAFAR (De reis '72) en 4 langspeelfilms: RAGBAR (De regenbui '72), GARIBEH VA MEH (De vreemdeling en de mist '74), KALAGH (De raaf '77) en TCHERIKEH TARA (De ballade van Tara '80). Momenteel beëindigt hij zijn nieuwe film in Iran DE DOOD VAN YAZDGERD.

TCHERIKEH TARA blijft alsnog de belangrijkste film van het nieuwe Iran, mogelijk ook omdat Bahram Beyzaï op het eerste zicht toch niet zo khomeniaans overkomt. Het is een langademige film, niet omdat de film vrij lang duurt, maar wel omdat de kineast aanhanger is van lang aangehouden shots. Het is een historisch filmgedicht over de ontmoeting van een vrouw met haar eeuwen voordien in een veldslag gedode Tartaarse geliefde. Door deze liefde zal ze de limiet van het onmogelijke bereiken. Je kan misschien bij elke scene een vraagteken plaatsen, maar deze film is een, in een erg persoonlijke stijl lyrisch - fascinerende trip doorheen de Iraanse geschiedenis. Wat het meest indruk maakt in deze Iraanse film - nog begonnen onder de Pahlavi-dynastie, maar gedurende méér dan één jaar onderbroken -is de aanwezigheid van een authentiek nationaal lyrisme, dat veelal de dag van vandaag in derde-wereld films ontbreekt. (THE BLOOD OF HUSSAIN is ook zo'n uitzondering). Zekere passages doen ons toch denken aan een Kurosawa, omdat de vermenging tussen mythe en realiteit, legende en leven zo meesterlijk gelukt is. De afwisseling tussen kontemplatie en emotie, tussen tragiek en naturalisme, geeft aan de film dat zogenaamd traag tempo, of beter gezegd een plechtig ritme dat altijd verantwoord is en dat aan de basis ligt van de betovering die de film uitstraalt.

TCHERIKEH TARA is een zeer mooi beeldenboek, dat zich ontrolt als een trage melopee. Tara is een jonge vrouw. Wanneer zij terug komt in haar dorp, erft zij de sabel van haar grootvader. In een betoverd woud ontmoet ze een krijger doorzeefd met pijlen, die de sabel opeist. Een hele serie droomvisioenen wisselen elkaar af: een bebloed paard, een bloedende boom, gemaskerde vrouwen… Een groots leger komt uit de zee, terwijl Tara vecht tegen het verleden. De verklaring van de legende is niet zo eenvoudig: men kan al tenminste de alomtegenwoordigheid van de godsdienst opmerken; en dat de relaties tussen mannen en vrouwen vrij agressief zijn. Het hoogtepunt van de film is een schitterende sekwens, waarin Tara het water splijt met sabelslagen, alsof de zee, die de oude krijger heropgenomen heeft, de jonge opstandelinge op haar beurt zou verdrinken. Door zijn grafische weelde doet de film aan Japan denken, alhoewel de legenden die hier geëvokeerd worden ons al even weinig vertrouwd zijn: de Kaspische Zee is dus wel even ver als de Stille Oceaan…

Bahram Beyzaï is in België nog onbekend, zijn belangrijkste film zou KALAGH (De raaf) zijn, die in tegenstelling met TCHERIKEH TARA, zijn thema vindt in een realistische kontekst. De film die tijdens het 8e Filmgebeuren wordt vertoond, heeft veel parallellen met GARIBEH VA MEH (De vreemdeling in de mist), vooral wat de kulturele basis betreft. In beide films zijn er doorlopend referenties naar het Iraans toneel (Beyzaï is trouwens ook een belangrijk toneelschrijver), naar de nationale miniatuurkunst en de authentieke wortels van de Perzische Beschaving. Zoals reeds hoger vermeld, vindt men stijlelementen terug die eigen zijn aan Kurosawa, zoals het gebruik van de kostuums van de krijgers, de formele uitbouw van de film, bv. de plaats in de ruimte van de individuen, tijdens de gevechtsscenes. Deze gelijkenis is niet altijd zuiver vormelijk, er is de gesloten struktuur van het dorp, de "openbarende vreemdeling", die herinneren toch ergens aan de thematiek van de "Zeven Samourai". Een ook de manier van monteren doet ons denken aan Orson Welles, Alan Resnais en Akira Kurosawa, een montage hier in dienst van het kulturele nationale geheugen.