La Memoire Fertile (Al Dhakira al Khasba)

MICHEL KHLEIFI
Palestijn, geboren in Israël, maar studeerde aan het Brusselse INSAS. In '74 en ‘75 werkt hij voor toneel en met video, vervolgens voor het RTBF-programma "A Suivre". Werkte ook voor de RTBF-radio o.a. 3 uitzendingen over Arabische muziek: "Musique d'ailleurs", een een luisterspel: "La deuxième fois'' naar Julio Cortazar. Voor het filmmedium draaide hij drie kortfilms: CISJORDANIE: L'ESPORT PALESTINIEN ('78), ACHRAFIEH (‘78) en LES PALESTINIENS ET LA PAIX ( 79). LA MEMOIRE FERTILE ('80) is zijn eerste avondvullende film.

LA MEMOIRE FERTILE, een belgische film, een palestijnse film of een film zonder nationaliteit? Dit is van geen belang, belangrijker is dat de film bestaat. Wel erg is dat LA MEMOIRE FERTILE weliswaar een verdeler vond, maar nog altijd geen kansen heeft gekregen in dit land. De filmkritiek bekroonde hem te Carthago '80 -het belangrijkste afroaziatische filmfestival; tijdens het Film forum Berlijn '81 werd hij entoesiast ontvangen, en tenslotte maakte hij deel uit van de "Semaine Internationale de la Critique" te Cannes '81. LA MEMOIRE FERTILE is tegelijkertijd een meervoudige monoloog en een enkelvoudige dialoog. De film is en verhaal en reportage, dokumentaire en fiktie. De afschaffing van de grenzen tussen deze genres, die al te lang waarneembaar bieven, toont de logische verbinding van deze film aan met de onvervalst moderne filmrichtingen. LA MEMOIRE FERTILE ontwikkelt een diepe en emotieve bedenking over vrijheid en vrijheden, over de verdrukking van de (palestijnse) vrouw, door de witzwart tekening van het stellen van goed tegenover kwaad te laten varen ten voordele van kontradiktie en twijfel. Het is de opmerkelijke ineenstrengeling tussen de opsluiting, de gesloten ruimte, de geografische kleinschaligheid van de ruimtes enerzijds, en anderzijds de opening naar de buitenwereld, de warmte en edelmoedigheid van een diskrete kijk en een universele dimensie, die de komst aankondigt van een groot kineast.

LA MEMOIRE FERTILE vertelt en laat twee palestijnse vrouwen vertellen over Palestina en de palestijnse vrouwen. De ene is zo'n vijftig jaar oud, leeft in Nazareth in Galilea. Haar verhaalt valt samen met de geschiedenis van haar volk. Haar man stierf in 1948 tijdens een ballingschap in Beiroet; ze heeft met al haar krachten gestreden om haar kinderen op te voeden op een waardige manier en met de hoop haar lapje grond terug te winnen dat in '48 onteigend was door de israëlische overheid. Haar naam is Farah Hatoem. De tweede vrouw is Sahar Khalifeh, een jonge palestijnse schrijfster die in Ramallah woont, in Cis-Jordanië. Getrouwd als 18-jarige, 13 jaar later gescheiden, en heeft moeten strijden om haar echtscheiding en de hoede van haar twee dochters te bekomen. Dan heeft ze ook haar studies kunnen hervatten te Bir-Zeit, de enige palestijnse universiteit. Ze heeft reeds drie romans geschreven, die alle getuigen van een heldere en kritische kijk op de palestijnse realiteit tijdens de israëlische bezetting. Het onderwerp van de film is dat doorheen de twee centrale personages, met zo'n verschillende lotsbestemming, de levensomstandigheden van de palestijnse vrouw naar voor komen, zowel als "geheugen" als "in relatie met het heden". De film heeft geenszins de bedoeling de totaliteit van de problemen waarmee de palestijnse vrouw te kampen heeft, uit te leggen; de bedoeling is in de eerste plaats de arabische kijker en alle toeschouwers te sensibiliseren over het bestaan van de vrouw als fundamentele tegenspeelster in de Geschiedenis: haar bevrijding zal op een radikale manier de loop der gebeurtenissen beïnvloeden voor een betere toekomst in de arabische wereld.

LA MEMOIRE FERTILE behandelt met een moeilijk voor te stellen juistheid en een grote gevoeligheid voor het onderwerp het palestijnse vraagstuk, zonder enig spoor van demagogie. Er is geen plaats voor triomfalistisch kommentaar, ook hierdoor overtreft de film zovele andere militante films. Khleifi raakt het palestijnse vraagstuk van binnenin - wat waarschijnlijk de heilzame afwezigheid van een "offstem" uitlegt. De film schildert een dubbelportret, maardooreen handige montage, door het alterneren van de sekwensen rond de twee vrouwen, worden ze beiden één: de palestijnse vrouw.