Komissar (The Commissar)

Toen vorig jaar op het festival van Moskou de Filmmarkt werd geopend en er verklaard werd dat er in het kader van glasnost en perestrojka nu geen verboden films meer waren stond in de zaal een man recht met de vraag : « En de mijne dan ? ». Nadat de consternatie geluwd was bleek deze man Aleksandr Askoldov te heten : hij had in 1967 een film gemaakt, Komissar, die nooit uitgebracht was. Meer nog : hij had in die twintig jaar geen film meer kunnen maken. De film werd van de planken gehaald en Komissar werd dè revelatie van het 15e Filmfestival van Moskou. Het is zonder meer een meesterwerk. Klavdija Vavilova is commissaris in een regiment van het Rode Leger dat net een klein stadje in de Oekraïne van de Witten heeft bevrijd. Zij is een stoere, robuuste vrouw die door haar manschappen gevreesd en gerespecteerd wordt. Wèl zit ze wat verlegen met haar zwangerschap. Zij wordt ondergebracht in het bescheiden huis van een Joodse ambachtsman. Het kost haar nogal wat moeite om te wennen aan het huiselijk leven en de haar vreemde leefgewoonten. De verstandhouding is overigens aanvankelijk allesbehalve hartelijk. Klavdija bevalt en vindt geleidelijk een huiselijkheid die ze in het legerleven was vergeten: ze zingt wiegeliedjes voor haar kind en er ontwaakt in haar een gevoel
dat lang verwaarloosd was. Wanneer de Witten echter opnieuw een offensief tegen de stad voorbereiden staat zij voor een moeilijke keuze : bij haar kind blijven en het leger vaarwel zeggen of haar kind achterlaten om zich weer bij haar manschappen te voegen. Een ontroerende, grootse film die tot de beste Sovjetfilms aller tijden mag worden gerekend. Askoldovs stijl wordt wel eens vergeleken met het werk van Isaak Babelj, vooral in zijn zin voor detail. De hele film wordt gedragen door een onderliggende sfeer die soms beklemmend aan de oppervlakte komt. Al worden de moordpartijen van de Witten (vooral op Joden) niet getoond, toch voelt de kijker ze naderbij komen. En dan zijn er de weergaloze vertolkingen van Nonna Mordjoekova en van Rolan Bykov (bekend van o.m. Brief van een dode Man en Tsjoetsjelo - zie Filmgebeuren 1987). Bykov is buitengewoon in de rol van de kleine Jood , die met een typisch optimisme heeft leren leven met de hachelijkheden van de tijd. terwijl Mordjoekova, zwijgzaam en ontzaglijk, een waardigheid uitstraalt die haar onvergetelijk maakt.
(wp)