Hurrycan

Kwantitatief met zo'n 40-tal films aan de top van de Westduitse filmproduktie, kwalitatief staat hij op de eerste plaats van Europa bij de eksperimentele kineasten - zo talrijk zijn ze nu ook weer niet. Sedert '65 is hij voortdurend op zoek naar vernieuwingen in film en het in beeld brengen ervan. Zijn bekendste films zijn BOGEN ('67), JÜMJÜM ('67), T-WO-MEN ('72), MAKIMONO ('74), AMALGAN ('76), LAGADO ('78), MIRADOR ('78) en HURRYCAN ('79). Het werd echt tijd dat eens een film van Nekes op het Filmgebeuren wordt vertoond.

"Een echte wereldsensatie, Pandora's filmdoos is teruggevonden. Beleef met Pandora volledig nieuw filmkijken. De wereld in zijn polyvisuele veelvoud! Volg Pandora op haar weg door de filmgeschiedenis. Een uitdaging aan iedereen die zijn ogen niet sluiten wil. Negentig minuten opwinding en amusement in de storm en wervelwind." Dit is geen promotietekst van een of andere publiciteitsagent, maar de presentatietekst van Europa's grootste eksperimentele kineast, in casu Werner Nekes. Het is misschien wel belangrijker eens de figuur van Nekes te bespreken, omdat zo zijn kijk op de film geïllustreerd wordt, in plaats van alleen over HURRYCAN te schrijven, een film die eigenlijk maar een moment is in het filmroeuvre van Nekes.

Belangrijk zijn de verhoudingen beeld/klank: zij worden soms op een wetenschappelijke manier gevat, soms geïsoleerd tot één uniek fotogram ( = 1124 van een seconde). Maar vooraleer zulk een meesterschap te hebben bereikt in het hanteren van de filmmaterie kwam hij tot allerlei proefnemingen die gingen van vertragen tot overdruk, van herfilmen tot hypersnel monteren. In een film zoals T-WO-MEN ('72) zit dit aflemaaf gevat, daar schept hij een visueel ballet dat geen gelijkenis heeft in de filmkunst, kortom een perfekte symbiose die een ander grootmeester als Stan Brakhage nooit heeft kunnen bereiken. In zijn eerste film BOGEN ('67) filmt hij één geïsoleerd beeld in een landschap, om de minuut. Hierin is reeds een van Nekes' basisprincipen verwerkt: het koncentreren, uitrekken, door elkaar gooien van het idee tijd in een gegeven ruimte. Ook heel vroeg begon hij te werken aan en te eksperimenteren met een versnelde montage, met de afwisseling van beelden, verdeelt hij het scherm in verschillende delen, kleurt de pellicule. In '67 begint hij te werken aan het idee van "expanded cinema" met een dubbele projektie van een beeld boven een andere. Ook totaal nieuw was het idee van OPERATION ('67), waar, op Nekes' bloot bovenlijf als scherm, een projektie wordt afgedraaid van een open-hart operatie: een mooie manier om aan te tonen hoe het beeld in het lichaam, in het hart van de kijker moet komen. Al Nekes' werken ondervragen ons over film, over montage en over de waarnemingen van het menselijk oog. Zo gebruikt hij soms een groot aantal spiegels die de afbeelding in stukken breken en verpulveren en die, door de grote snelheid waarmee de beelden voorbijtrekken, de illusie geven van met de ogen te knipperen. In deze maximale samendrukking van de tijd verweeft Nekes verschillende verhalen die elkaar afwisselen en overlappen.

In HURRYCAN dus wordt nogmaals vlot geëksperimenteerd, nu met de stroboskoop, het aanwenden van veelvuldige overdrukken en ultra-snelle montage. Hier wordt konstant de illusie, waaraan het film medium zijn ontstaan dankt, doorprikt en bevestigd. In feit is telkens slechts 1 figuur in beeld, maar de gebruikte techniek en de trage reaktie van ons netvlies doen de rest. De basisidee is dus de snelheid. Nekes gaat hier tot de uiterste limiet van de visuele perseptie, met de minimale eenheid van film: de fotogram. Met behulp van afdekkingen schept hij in een beeldenreeks kleine vertellingetjes die elkaar steunen om een fiktie over film te bewerkstelligen. De voor de slotsekwens aangewende pellikule liep zomaar eventjes zeven maal door de kamera, zodat de kijker gedurende vier minuten een energiek bewegingsballet waarneemt, een sympathiek orgelpunt van deze met losse flarden aaneen geregen (kort)filmreeks. In de nummers van HURRYCAN passeren filmgeschiedenis, bioskoop en technische uitvindingen terzelfdertijd de revue. Nekes betoogt in zijn HURRYCAN: "laten we de magie, de droombrengende film vaarwel zeggen, daar het eerst en vooral een machine blijft. Laten we die eens nader bekijken."