Es ist kalt in Brandenburg (Hitler töten)

VILLI HERMANN
Studeerde in Zwitserland, Duitsland, Frankrijk; filmschool te Londen. Belangrijkste films: SAN GOTTARDO ('77), EST IST KALT IN BANDENBURG ('80), MATLOSA ('81).

NIKLAUS MEIENBERG
Vooraf bekend als filmjournalist. Werkte met Richard Dindo mee aan DIE ERSCHIESSUNG DES LANDESVERRATERS ERNST S. ('76). Auteur van het boek waarop de film is gebaseerd.

HANS STÜRM
Studeerde aan de Parijse filmschool IDHEC. Werkte mee aan heel wat films. O.a. EIN STREIK IST KEIN
SONNTAGSCHULE ('75), SAN GOTTARDO ('76), CINEMA MORT OU VIF ('77).

De drie kineasten hebben de zaak - Maurice Bavaud, - die in 1976 werd onthuld door de Duitse auteur Rolf Hochhuth, wedersamengesteld met behulp van mondelinge getuigenissen en filmische documenten. De film is niet slechts een verslag van de gebeurtenis, maar vooral ook een zeer bewerkte en zorgvuldige. film volgens een specifieke dramaturgie waarbij de akteur Roger Jendly Maurice Bavaud vertolkt, of beter gezegd, de hoofdpersoon gedurende de film vertegenwoordigt. Rechtstreekse getuigen krijgen het woord: broeders en zusters van Bavaud, een oudbediende van de Zwitserse ambassade te Berlijn, een oudgevangene van de Plötzensee-gevangenis, waar Bavaud werd onthoofd. Komt daarbij menig archiefmateriaal over de politieke kontekst tijdens Nazi-Duitsland vooraf met betrekking tot de antisemitische vervolging. De film is ook een aanval op het "neutrale" Zwitserland, dat zijn staatsburger niet heeft "willen" redden. Het belang van ES IST KALT IN BRANDENBURG is niet alleen historisch: door een aantal spoken wakker te maken uit een tragische periode draagt de film ertoe bij een bedenking te maken over het heden doorheen getuigenissen van Duitse burgers, die schijnbaar Hitler betreuren en de orde die toen heerste, en nochtans die periode hebben doorgemaakt.

ES IST KALT IN BRANDENBURG heeft als hoofdpersoon de Zwitser Maurice Bavaud. Een student theologie, 22 jaar oud, reist in oktober 1938 naar Duitsland om Hitler te doden. Hij poogt driemaal dicht bij de Führer te komen, maar tevergeefs. Op 12 november wordt hij aangehouden door de Gestapo, en een jaar later ter dood veroordeeld. Anderhalf jaar moet hij wachten op zijn terechtstelling. De ware motieven die hem tot deze daad hebben aangespoord blijven onuitgelegd. De titel van de film is ontleend aan een brief die Bavaud schreef aan zijn ouders, en het is waar dat de kou, de sneeuw, de regen, de plassen vuil water en de grijsheid doorheen de film trekken. Het is de droevige en metaalachtige kou van een periode die je bevangt: en eigenlijk nog meer omdat overal en altijd die periode nog om de hoek kan komen kijken. Alles is verfilmd bij valavond, zou je zeggen. Tussen hond en wolf. Zoals in 1938, juist voor die grote nacht, die Maurice Bavaud mogelijk had kunnen vermijden.

Alles is autentiek in deze film - autentiek ook in de betekenis van rechtstreeks. Er is geen kommentaar-niveau. De teksten van Brecht worden door de filmmakers zelf gelezen: regels uit "Furcht und Elend des Dritten Reiches" en "Der Soldat van Ciotat': uitgesproken in tegenwoordigheid van de erewacht bij het gedenkteken tegen militarisme en fascisme Unter den Linden in Oost-Berlijn. Dit is niet gericht tegen de DDR als geheel, maar tegen die waanzinnige kontradiktie, een antimilitaristisch gedenkteken te willen eren met militair paradepasceremonieel en blaasmuziek. Maurice Bavaud was pacifist. De parade Unter den Linden gaat naadloos over in de Zürichse Lentefeesten-mars, en daarna volgen beelden van de Zürichse militaire show: kinderen op tanks, achterteleskoopvizieren. En voorbijgangers die de tegenbetogers beschimpen. Je kan deze beelden, de associaties niet samenvatten. En toch zijn de associaties precies en de politieke stellingnames (zonder dat ze expliciet verbaal uitgedrukt worden) zijn dat eveneens. De auteurs rollen een stuk geschiedenis, ook Zwitserse geschiedenis, af en gaan een persoonlijke konfrontatie met die geschiedenis aan: onthutstheid, woede, verdriet ... en leven, het komt allemaal bovendrijven. Dit alles onderga je ook voor het doek, en het blijft nog lang in je nazinderen. Dat kan slechts zo zijn omdat van de muziek van Frank Wolft (geen "begeleidingsmuziek") over de beelden tot aan de naderende aanwezigheid van Roger Jendly, die zich Bavaud probeert voor te stellen - omdat dit alles doortrokken - is met een ritme dat de zeer verschillende niveaus met mekaar verbindt.