Bereketli topraklar Üzerinde (On Fertile Lands)

ERDEN KIRAL
Eén van Turkije's meest belangrijke jonge kineasten. Was o.a. assistent voor Yilmaz Guney (de man achter SÜRÜ - De Kudde). Draaide twee kortfilms voor hij in '79 zijn eerste langspeler draaide: KANAL (Het Kanaal) of het avontuur van een jonge progressieve doktores die gekidnapt werd door een aantal boeven in dienst van de plaatselijke heer. BEREKETLI TOPRAKLAR ÜZERINDE is zijn tweede hoofdfilm.

Net als onze kennis van de Egyptische, Indische, Filippijnse of Japanse kinematografie beperkt zich deze van de Turkse film tot de top van een ijsberg. Turkije produceert zo'n honderd films per jaar; de laatste 5 jaar zagen we in België niet veel meer dan 5 Turkse films: SÜRÜ (De Kudde) en DÜSMAN (De Vijand), beiden van Zeki Okten, HAZAL van Ali Orgentürk, OTOBUS of THE BUS van Bay Okan en twee films van de grootste Turkse kineast Yilmaz Guney UMUT (De hoop) en AGIT (Elegie). Bijna al deze mensen hebben vroeg of laat kontakt gehad met Guney; al deze films zijn dan ook getuigenissen van de ekonomische, sociale realiteit van Turkije.

Guney's film UMUT ('70) is de eerste echte Turkse filmgetuigenis. Toen had men een kortstondige militaire diktatuur- studenten en arbeiders werden massaal in de gevangenis gestopt, Guney ook. Na het vrijkomen van Guney - de kineast is nu, om vrij onduidelijke redenen, terug in hechtenis - is men rondom en dankzij hem politieke, zelfs zuiver marxistische films gaan draaien. Sedertdien kan men van een ontluikende jonge Turkse kinema spreken, die rond '79-80 een eerste hoogtepunt heeft bereikt met films als SÜRÜ en DÜSMAN, niet toevallig naar scenario's van Yilmaz Guney. Namen als Yavuz Orkan, Omen Kavuz, Ali Yurtzewer, Zeki Okten en Erden Kiral zijn de mannen van de toekomst: zij hebben wel dezelfde bedoelingen, maar hebben elk een eigen stijl. Vóór de nieuwe militaire diktatuur hadden zij het plan geraamd een produktie & distributie koöperatieve op te richten.

Met BEREKETLI TOPRAKLAR ÜZERINDE heeft Kiral en in de eerste plaats de auteur Orhan Kemal - ex-herder, autodidakt- een getuigenis gemaakt over de ekonomische werkelijkheid in een land van graan en katoen, dat wordt beheerst door de macht van de plaatselijke aga's. De werk- en levensomstandigheden van de boeren uit de jaren 50 blijven aktueel. Zelfs indien die tijd voorbij is, heeft het kapitalisme de feodale strukturen die de Anatolische boeren onderwerpen niet veranderd. In de vlakte van Cukurova in Zuid-Anatolië, niet ver van de grootstad Adana, blijven de arme en ongeletterde boeren slachtoffers van barbaarsheid. Zij blijven verspreid, zonder organisatie, in eenzaamheid. Het lijden van het volk wordt het hoofdthema van het hele oeuvre van Orhan Kemal, en het thema van Guney's film ENDISE (De onrust). De verdrukking is het thema bij uitstek voor alle geëngageerde Turken. De film is gemaakt voor de boeren, opdat zij hun lot in handen zouden nemen, niet voor westerlingen, maar ook zij moeten vernemen wat daar tussen Middellandse Zee en Taurusgebergte nog kan gebeuren. "Hier leven mensen door God vergeten en wat geeft het als de dood hen het leven ontneemt, want een betere wereld wacht op hen". Drie boeren stappen af in het station van Adana, zij hopen werk te vinden in een spinnerij, want de baas is van hun streek. Na heel wat problemen worden zij aangenomen, het is hard werken, weinig rusten, in de kou slapen, men moet sterk zijn. Eén sterft, de anderen verliezen hun plaats, maar in de bouw vinden ze terug werk. Eén van de drie verlaat de stad, keert terug naar het land, en laat zich inlijven in de ploeg van de oogsters, geraakt gevangen in het rad van de plaatselijke heerser. Een werkongeval treft hem.

Doorheen de (reis)wegen van deze drie, volgt men de ontworteling van de van hun aarde verjaagde boeren, als gevolg van een overbevolking en hun moeilijke aanpassing aan de stad. De arbeiders leven in een doorlopende onzekerheid, zonder rechten. Omkopen is omnipresent, onder de arbeiders, onder de opzichters en zonder twijfel gebeurt het met hun vijanden. De arbeid blijft altijd onzeker, de ziekte wacht altijd achter de hoek (cfr. SÜRÜ). In deze jungle is de samenhorigheid- de solidariteit - de enige vorm van verzet en hoop: men betaalt voor de kameraad, de aspirine en de thee. De uittocht naar de stad is typisch mannelijk; er ontstaan nieuwe verhoudingen tussen mannen en vrouwen, nieuwe seksuele frustaties. De vrouw wordt de mindere van de man-protitutie, tijdelijk samenleven, de arbeidende vrouw kan zich niet bevrijden van de traditionele mannenmaatschappij.